The Project Gutenberg EBook of Ama Stelaro, by Nuno Baena  
  
This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and most  
other parts of the world at no cost and with almost no restrictions  
whatsoever.  You may copy it, give it away or re-use it under the terms of  
the Project Gutenberg License included with this eBook or online at  
www.gutenberg.org.  If you are not located in the United States, you'll have  
to check the laws of the country where you are located before using this ebook.  
  
  
  
Title: Ama Stelaro  
  
Author: Nuno Baena  
  
Release Date: May 20, 2016 [EBook #52111]  
  
Language: Esperanto  
  
  
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK AMA STELARO ***  
  
  
  
  
Produced by Andrew Sly, Mark C. Orton, Marc Vanden Bempt  
and the Online Distributed Proofreading Team at  
http://www.pgdp.net  
  
  
  
  
  
  

La Forges'it'o

Am'a Stel'ar'o

Traduk'aĵ'o'j kaj original'aĵ'o'j

El'don'ej'o:
Oskar Ziegler & Ko., Marktredwitz (Bayern)

1922

Al mi'a lum'o

En'hav'o

Ebl'e vi demand'os al vi mem, kial la aŭtor'o ne aper'ig'as si'a'n propr'a'n nom'o'n, kaj kial li si'n prezent'as kiel La Forges'it'o. Unu'e, por la tut'mond'a esperant'ist'ar'o, tio est'us nur anstataŭ'o de pseŭdonim'o, ĉar ambaŭ nom'o'j est'as ne'kon'at'a'j. Du'e, mi ĉiam rimark'as, ke la verk'o'j est'as pli ŝat'at'a'j, se la nom'o de la aŭtor'o rest'as en mister'a ombr'o.

Mult'e da foj'o'j mi aŭd'is tiu'n ĉi dialog'o'n:

—A. (varm'e)—Bel'eg'e! Kiu est'as la aŭtor'o?

—B. (sam'e)—La Forges'it'o!

—A. —Tio est'as pseŭdonim'o.

—B. —Ha! La aŭtor'o est'as F.

—A. (mal'varm'e)—Ne mal'bel'e.

Do, mi profit'as je la spert'o por esper'i, ke ankaŭ vi tre varm'e dir'os—Bel'eg'e!—, antaŭ ol vi kon'as la ver'a'n nom'o'n de

La Forges'it'o

Decembr'o 1921.

COELHO Nett'o

La korv'o kaj la vulp'o

Por'infan'a komedi'o en unu akt'o

Person'o'j

• Albert'o	}	fil'o'j de Terez'o
  Edmundo

• La profesor'o
• Terez'o
• Lucin'do, serv'ist'in'o

Unu-akt'o

(Ĉambr'o dec'e mebl'it'a. Flank'a'j pord'o'j)

Scen'o unu'a

Albert'o kaj Edmundo

Albert'o (en'ir'as tra la dekstr'a pord'o)

Tre cert'e mi ne sukces'as far'i la aĉ'a'n pri'skrib'o'n. La profesor'o al mi dir'is: antaŭ'e sent'u bon'e, post'e pri'skrib'u, kaj mi ne sent'as i'o'n ali'a'n ol mal'labor'em'o'n; mal'labor'em'o'n kaj mal'sat'o'n. Kaj vi? Ĉu vi jam far'is la enu'ig'aĵ'o'n?

Edmundo (rid'et'ant'e)

Mi pens'as, ke mi far'is.

Albert'o

Ĉu bon'e far'it'a?

Edmundo

La profesor'o juĝ'os.

Albert'o

Vid'ig'u. Mi imag'as al mi vi'a'n verk'o'n. Vi hav'as tre riĉ'a'n verv'o'n poet'a'n. Mi neniam forges'os tiu'n admir'ind'a'n sonet'o'n, kiu'n vi verk'is por la nask'iĝ'a dat're'ven'o de la profesor'o, kiu ne ĝi'n kompren'is. Li est'as hom'o vulgar'a, tre vulgar'a. Ekster la regul'o'j gramatik'a'j kaj la komentari'o'j pri Camões[1], li est'as ŝton'eg'o.

Edmundo (vant'e)

Ĉu vi memor'as? Est'is unu strof'o bon'e far'it'a...

Albert'o

Unu strof'o...! La tut'o est'is bel'eg'a—dek kvar vers'o'j valor'ant'a'j mil. Kaj la stil'o...! Kaj la riĉ'eg'ec'o de l’ rim'o'j...!

Edmundo

Li trov'is du vers'o'j'n erar'a'j kaj unu mal'glat'a.

Albert'o

Mal'glat'a est'as li! Vers'o'j erar'a'j... Kie est'as la vers'o'j erar'a'j? Envi'o... Envi'o, ĉar la poezi'o est'as donac'o de l’ di'o'j—oni ne lern'as sent'i kiel oni lern'as la sintaks'o'n. Li sci'as fund'e ĉiu'j'n regul'o'j'n de la bel'parol'a art'o, sed, kiam li skrib'as, ŝajn'as, ke tio'n li far'as per fer'a baston'o, tiel rigid'a est'as li'a fraz'ar'o. Kio'n vi pri'skrib'is? Ni vid'u la majstr'o-verk'o'n.

Edmundo

Mi pri'skrib'is somer'a'n tag'iĝ'o'n.

Albert'o (flat'em'ul'e)

Kun la kant'o ĝoj'ig'a de l’ bird'et'o'j, la blek'et'o de la ŝaf'ar'o, la ros'o bril'ant'a sur la foli'o'j...

Edmundo

Ja vi far'us bel'et'a'n paĝ'o'n, se vi vol'us: talent'plen'a vi est'as kaj vi esprim'as ĉio'n pli pur'ec'e kaj elegant'e ol mi.

Albert'o

Bagatel'aĵ'o. Mi tre em'as fantazi'i, de kiam mi ĝi'n pov'as far'i kun la dors'o mal'supr'e'n, sur la lit'o. Ha! por la kap'o ne ekzist'as io pli komfort'a ol bon'a lanug'a kap'kusen'o; la libr'o'j est'as tre ĝen'ant'a'j. (Ali'a ton'o.) Las'u, ke mi vid'u la pri'skrib'aĵ'o'n.

Edmundo

Jen. Sed ne rid'u...

Albert'o

Rid'i? Prefer'ind'e dir'u: ne plor'u. Ho! kar'a Edmundo, kred'u—mi ne envi'as riĉ'aĵ'o'j'n, sed tio'n... (Tuŝ'as la frunt'o'n.) Se Di'o propon'us al mi la elekt'o'n inter grand'eg'a riĉ'aĵ'o kaj bel'a talent'o, kiel la vi'a, mi ne ŝancel'iĝ'us eĉ sekund'o'n. (Rav'it'e.) La talent'o! (Ali'a ton'o.) Sed ni vid'u la mir'ind'aĵ'o'n. La est'ont'o est'as vi'a. Mi... kompat'ind'a! Eĉ mi ne sci'as, kia'manier'e mi'n ŝirm'i kontraŭ la mizer'o. Fin'e... (Ali'a ton'o.) La tag'iĝ'o... Ĝust'e mi pens'is pri la mal'o: la nokt'iĝ'o. Mi komenc'is la pri'skrib'o'n: ĝi montr'iĝ'is tiel mal'lum'a, tiel implik'it'a, ke ĝi simil'is vintr'a'n nokt'o'n. La nokt'o est'as mi'a vund'ebl'a flank'o. Dorm'i... Kaj kie est'as la Tag'iĝ'o?

Edmundo

Jen, pren'u.

Albert'o

Don'u. (Edmundo trans'don'as al li paper'o'n.) Kia skrib'o! Mi ne sci'as, kia'manier'e vi sukces'as skrib'i tiel simetri'e, mi'a knab'o. Kviet'a karakter'o... Mi'a skrib'o est'as fuŝ'aĉ'o, kiu'n mi mem kelk'foj'e tre mal'facil'e pov'as deĉifr'i. (Ek'leg'as sen'voĉ'e, kun gest'o'j de admir'o. Edmundo rigard'ad'as li'n vant'e. De temp'o al temp'o Albert'o ek'kri'as): Bel'et'e! Admir'ind'e! Bel'eg'e! (Subit'e.) Kia bel'aĵ'o, Edmundo! Mi fier'iĝ'as pro vi. Mi tuj montr'os tio'n al Aŭgust'o... Li est'as tiel tro'mem'fid'a. Est'as bon'e, ke li vid'u paĝ'o'n el majstr'o. Nur unu minut'o'n.

Edmundo

Ne mal'fru'iĝ'u. La profesor'o baldaŭ ven'os.

Albert'o

Nur moment'et'o'n. (El'ir'as tra la dekstr'a pord'o.)

Scen'o du'a

Edmundo kaj Terez'o

Terez'o (en'ir'as tra la mal'dekstr'a pord'o)

Kie est'as vi'a frat'o?

Edmundo

Li ĵus ir'is najbar'e'n por montr'i afer'o'n al Aŭgust'o.

Terez'o

Anstataŭ labor'i. La profesor'o tuj ven'os, est'as preskaŭ la dek'a. (Ali'a ton'o.) Nu, ĉu vi jam far'is vi'a'n ekzerc'o'n?

Edmundo

Jes, patr'in'o. (Kares'e.) Kaj se mi ricev'os la plej bon'a'n not'o'n, ĉu pa'nj'o konduk'as mi'n al la urb'o'centr'o, por ke mi elekt'u lud'il'o'n?

Terez'o

Ja, cert'e. Vi bon'e sci'as, ke mi plen'um'as ĉiam mi'a'n promes'o'n.

Edmundo

Mi vol'as fer'voj'o'n, kun la rel'o'j, la pont'o'j, la tunel'o'j... por lud'i en la ĝarden'o.

Terez'o (rid'et'ant'e)

Kaj se Albert'o sukces'os pli bon'e?

Edmundo

Albert'o... (Rid'et'as ironi'e.) Al li la premi'o...

Terez'o

Vi mal'ŝat'as vi'a'n frat'o'n. Tamen atent'u, la profesor'o opini'as li'n tre inteligent'a. Eĉ li dir'as, ke est'as domaĝ'e, ke li ne lern'as diligent'e.

Edmundo

Mi ne opini'as mal'e, pa'nj'o. Albert'o est'as pli vigl'a ol mi, li'a inteligent'ec'o est'as pli grand'a, sed... li mal'am'eg'as la libr'o'j'n. Li dorm'as sur ili. Vi vid'os, ke li ne prezent'as eĉ unu lini'o'n pri la ekzerc'o.

Terez'o

Ĉu li ne ĝi'n far'is?

Edmundo

Dum mi est'is skrib'ant'a, li dorm'is. Ebl'e li labor'is maten'e.

Terez'o

Pov'as est'i. Li el'lit'iĝ'is tre fru'e, kaj si'n en'ŝlos'is en la ĉambr'o.

Edmundo

Por tra'rigard'i la gravur'aĵ'o'j'n de la ilustr'it'a'j revu'o'j.

Terez'o

Ĉu vi vid'is?

Edmundo

Li mem dir'is.

Terez'o

Des pli mal'bon'e. Li ricev'os, kio'n li merit'os. (Atent'ant'e.) Mi supoz'as, ke li ven'as.

Edmundo

Ebl'e tiu est'as la profesor'o, kaj mi tuj ir'as por al'port'i mi'a'j'n libr'o'j'n.

Scen'o tri'a

Terez'o kaj Albert'o

(Albert'o en'ir'as tra la dekstr'a pord'o, suspekt'em'e)

Terez'o

De kie vi ven'as kun la vang'o'j tiel ruĝ'a'j?

Albert'o

Ĉu mi? De la labor'o.

Terez'o

Ĉu vi ne ir'is al la najbar'o? Edmundo dir'is al mi, ke vi est'is al'ir'int'a al Aŭgust'o por montr'i i'o'n al li.

Albert'o

Mi ir'is re'vid'i mi'a'n ekzerc'o'n. (Koler'et'e.) Mi'a moŝt'o frat'a kontrol'as tro'eg'e mi'a'j'n paŝ'o'j'n. Cert'e li parol'is mal'bon'e pri mi: ke mi dorm'is, ke mi ne atent'is pri mi'a task'o. Jes, mi dorm'is, nokt'e, ĉar mi prefer'as labor'i dum la freŝ'o de la maten'o. Pli'e, mi ne hav'as la kre'ig'a'n fantazi'o'n de Edmundo, nek mi verk'as laŭ inform'o'j: mi el'rigard'as kaj mi pri'skrib'as, kio'n mi vid'is. Je kiom'a hor'o mi el'lit'iĝ'is hodiaŭ? Pa'nj'o vid'is.

Terez'o

Jes, est'is fru'maten'e.

Albert'o

Je du'on'o de la ses'a. Por kio'n far'i? Por vid'i la sun'lev'iĝ'o'n, aŭd'i la bird'o'j'n, sent'i la tag'iĝ'o'n.

Terez'o

Kaj ĝi'n pri'skrib'i...?

Albert'o (kaŝ'e-malic'e)

Mi ne sci'as. Baldaŭ vi vid'os. Kiam la lern'am'a Edmundo ir'is en la lern'o'ĉambr'o'n, mi jam est'is fin'int'a mi'a'n labor'o'n kaj mi amuz'ad'is mi'n rigard'ant'e la gravur'aĵ'o'j'n de la revu'o'j. Post'e mi al'ir'is al la ĝarden'o kaj li rest'is tie ĉi.

Terez'o

Kaj vi'a skrib'aĵ'o?

Albert'o

Mi las'is ĝi'n en la paper'uj'o.

Terez'o

Do, se vi far'is, kio'n vi dir'as, vi ricev'os la merit'it'a'n premi'o'n.

Albert'o

Mi pen'ad'as plej ebl'e, sed la mal'labor'em'ul'a reputaci'o persekut'as mi'n.—Eĉ se mi'a'j verk'o'j est'as pli bon'a'j ol tiu'j de Edmundo, ĉiam la laŭr'o'j est'as rikolt'at'a'j de li—kiam tio ne okaz'as pro la merit'o, ĝi est'as pro la aĝ'o, ĉar li est'as pli jun'a. Kaj oni ne vol'as, ke mi indign'u.

Terez'o

Sed kiu klaĉ'as pri vi?

Albert'o

Ĉiu'j. Eĉ oni dir'as, ke mi profit'as je tio, kio'n li far'as.

Terez'o

Mi neniam tio'n dir'is.

Albert'o

Vi ne dir'is, sed iu dir'is. La profesor'o mem, ĉiam, kiam mi prezent'as ekzerc'o'n bon'e far'it'a'n, li rigard'as mi'n ne'konfid'e, grumbl'as, nur pro tio, ke, iam, li trov'is mal'grand'a'n el'ĉerp'aĵ'o'n el Alencar[2] en unu el mi'a'j skrib'aĵ'o'j.

Terez'o

Mal'grand'a el'ĉerp'aĵ'o! Pacienc'iĝ'u, Albert'o—tio est'is tut'a paĝ'o, ne hav'ant'a unu sol'a'n lini'o'n el vi.

Albert'o

Kiu sci'as, ĉu pa'nj'o vol'as, ke mi kun'labor'is kun la aŭtor'o de "Guarany"? Mi kopi'is...

Terez'o

Sed vi ne lern'as kopi'i.

Albert'o

Nu! Kio'n mi far'as en la desegn'ad'o? Mi kopi'as.

Terez'o

Tio est'as ali'a afer'o—en la desegn'ad'o est'as neces'e al'kutim'ig'i la vid'o-sent'o'n al la lini'o, lert'ig'i la man'o'n...

Albert'o

En la skrib'ad'o est'as neces'e al'kutim'ig'i la aŭd'o'sent'o'n al la harmoni'o de la fraz'o. Est'as per la kopi'o, ke oni sukces'as far'i "Ven'us"on, kaj la "Divina Comedia".

Terez'o

Bedaŭr'ind'e, mi'a infan'o, vi est'as tro fraz'em'a. Kiu vi'n aŭd'os, pov'os dir'i, ke vi'a'j kon'aĵ'o'j est'as tre vast'a'j... kaj ĉio'n vi sci'as laŭ tio, kio'n vi aŭd'as.

Albert'o

Kaj tio ne est'as mal'mult'aĵ'o, pa'nj'o. Ekzist'as pian'lud'ist'o'j rimark'ind'a'j, kiu'j ne hav'as ali'a'n merit'o'n. La ver'ŝajn'o'j est'as nepr'a'j; pli valor'as or'um'it'a mal'riĉ'o ol trezor'o en la man'o de avar'ul'o.

Terez'o

Vi'a memor-kapabl'o est'as admir'ind'eg'a.

Albert'o

Mi montr'as, ke mi atent'e aŭd'as la vort'o'j'n de pa'ĉj'o.

Terez'o

Vi'a dev'o est'as ankaŭ aŭd'i li'a'j'n konsil'o'j'n.

Albert'o

Kaj mi aŭd'as ili'n, pa'nj'o.

Terez'o

Ne ŝajn'as.

Albert'o

Ili est'as, kiel la sem'o'j en la ter'o—si'a'temp'e ili flor'iĝ'os.

Terez'o

Bon'e. Fraz'o'j ne mank'as al vi.

Albert'o

Feliĉ'e!

Scen'o kvar'a

Albert'o, Terez'o kaj Lucin'do

Lucin'do (dekstr'e)

Jen est'as la profesor'o.

Terez'o

En'las'u li'n.

Albert'o

Moment'o'n. (Al Lucin'do.) Ĉu li port'as verd'a'j'n okul'vitr'o'j'n?

Lucin'do

Ne, sinjor'o.

Albert'o

La blank'a'j'n?

Lucin'do

Jes, sinjor'o.

Albert'o

Jen ni hav'as Camões...

Terez'o

Kial?

Albert'o

Por kompren'i la klasik'ul'o'j'n, li uz'as teleskop'a'j'n lens'o'j'n. Li hav'as la vid'ad'o'n tre mal'long'a, la kompat'ind'ul'o!

Terez'o

Kaj vi hav'as la lang'o'n tre long'a.[3]

Albert'o

Kio abund'as, ne mal'util'as. Tro da bon'o ne turment'as. (Sopir'e.) Ha! patr'in'o mi'a, se vi imag'us al vi, kiom kost'as al mi el'port'i la viv'o'n dum la hor'o'j gramatik'a'j!... Di'o ne far'is la gramatik'o'n ... mal'e: li konfuz'ig'is la lingv'o'j'n, kaj tio, kio'n ni far'as per tiom da regul'o'j ne'util'a'j, est'as ver'a sakrilegi'o, ĉar ni pretend'as korekt'i la el'labor'aĵ'o'n de la Kre'int'o. La ne'regul'a'j verb'o'j...

Terez'o

Ĉu vi ne vol'as est'i kurac'ist'o?

Albert'o

Ver'e mi ne sci'as!

Lucin'do

Ĉu mi pov'as en'ir'ig'i la profesor'o'n?

Terez'o

Jes. (Lucin'do el'ir'as dekstr'e'n.)

Albert'o

Kaj en la ĝarden'o la cikad'o'j kant'as... Kia sen'kor'ec'o! (Sid'iĝ'as.)

Scen'o kvin'a

Terez'o, Albert'o kaj la Profesor'o

La Profesor'o

(en'ir'as kun pak'aĵ'o de libr'o'j, salut'ant'e per mult'e da salamalekoj. Li est'as tre'eg'e miop'a kaj sen'atent'a)

Sinjor'in'o... Sinjor'o'j. (Re'kon'int'e Albert'o'n.) Ho! Ĝi est'as la knab'o! Kiel vi kresk'is! Tiel ne atend'it'e vi ŝajn'is al mi li'a moŝt'o komandor'a! (Viŝ'ant'e si'a'n vizaĝ'o'n.) Kia varm'o! Je nokt'o'mez'o la termo'metr'o montr'is 25° sub la ombr'o.

Albert'o

Mir'ind'e est'us, se, je tia hor'o, ĝi montr'us i'o'n sub la sun'o.

La Profesor'o

Est mod'us in reb'us... Por ĉiu plezur'o dev'as est'i mezur'o.

Terez'o (mal'laŭt'e al Albert'o)

Ĉu vi jam komenc'as?

La Profesor'o

Mi pas'is hieraŭ je la dek'a nokt'e tie ĉi... Vi'a Moŝt'o est'is ĉe la fenestr'o.

Terez'o

Hieraŭ! dum tia pluv'o, profesor'o...!?

La Profesor'o

Ĉu hieraŭ ne est'is merkred'o?

Terez'o

Jes.

La Profesor'o

Est'is lun'lum'e.

Albert'o

Hieraŭ pluv'eg'is.

La Profesor'o

Do, tio okaz'is la merkred'o'n de la pas'int'a semajn'o... (Ord'ant'e la libr'o'j'n sur la tabl'o.) Sinjor'o Komandor'o ĉiam san'eg'a?

Terez'o

Feliĉ'e.

La Profesor'o

Mi leg'is en ia ĵurnal'o, ke li est'as elekt'it'a prezid'ant'o de ia kompani'o... mi ne memor'as de kia.

Terez'o

De asekur'o'j.

La Profesor'o

Ŝajn'as, ke jes... Kaj nun! Kun tia kompani'o Vi'a Moŝt'o ne viv'os tiel sol'a... Kiam la kompani'o est'as bon'a ĝi signif'as riĉ'aĵ'o'n.

Terez'o

Tiu kompani'o est'as en bon'eg'a situaci'o.

La Profesor'o

Mi ĉiam dir'as al la knab'o'j, ke ili evit'u la mal'bon'a'j'n kompani'o'j'n. Est'as iu Aŭgust'o, kiu loĝ'as tie ĉi najbar'e... Ho, Sinjor'in'o! Li est'is mi'a lern'ant'o... Li est'as ŝton'eg'o! Li neniam for'las'is la substantiv'o'n, kaj por form'i la mult'e'nombr'o'n... Kia batal'o! Mi al li dir'ad'is: oni form'as la mult'e'nombr'o'n per la al'don'o de "s"... ekzempl'e... Neni'o! Silent'o! Ŝton'eg'o, mi'a Sinjor'in'o! Est'as ver'e, ke la patr'o ankaŭ est'as nom'at'a S-ro Ŝton'eg'o.

Albert'o

Ne, profesor'o, li est'as S-ro Pipr'o.

La Profesor'o

Kiel, Pipr'o? Ha, jes... vi est'as prav'a—li est'as Pipr'o, Ŝton'eg'o est'as la ali'a, mi'a dom'lu'ig'ant'o. Li ankaŭ est'as mal'mol'a, tre mal'mol'a. (Ŝanĝ'as la okul'vitr'o'j'n verd'a'j'n je ali'a'j mal'klar'a'j.)

Albert'o (al si mem)

Okul'vitr'o'j ŝanĝ'it'a'j. Mi for'kur'is de Camões, sed mi ne mi'n for'sav'as de la verb'o'j ne'regul'a'j.

La Profesor'o

Bon'e. Ni labor'u.

Albert'o

Mi ir'as por pren'i mi'a'j'n libr'o'j'n. (El'ir'as dekstr'e'n.)

Scen'o ses'a

Terez'o kaj la Profesor'o

Terez'o

Nu, profesor'o! Ĉu vi opini'as la knab'o'j'n prepar'it'a'j por la ekzamen'o'j?

La Profesor'o

Cert'e, Sinjor'in'o. Pri la angl'a lingv'o ŝajn'as al mi, ke ili est'as iom'et'e mal'profund'a'j, ili ankoraŭ konfuz'iĝ'as. Ili si'n prezent'as tro mem'fid'e, kaj kiam mi pens'as, ke ili traduk'as Macauley aŭ Walter Scott, ili traduk'as Chateaubriand. La pli mal'jun'a precip'e...! Inteligent'a, tre inteligent'a, sed ruz'a kiel neni'u! Ĉar mi ne vid'pov'as bon'e, li tromp'as mi'n, kaj mok'as mi'n. Mi demand'as, ekzempl'e: Kiel oni dir'as ĉeval'o en la angl'a lingv'o? Kaj li tuj'e respond'as: Cheval! Ter'pom'o? Li: Pomme de terre. Kaj mi konsent'as... Mank'o de vid'pov'o. Kiam tio okaz'as, la ali'a ĉiam atent'ig'as mi'n. Nun mi kun'port'as okul'vitr'o'j'n pli fort'a'j'n kaj en grand'a kvant'o. Mi hav'as ili'n por ĉiu'j lingv'o'j kaj scienc'o'j. (El'pren'as el la poŝ'o ar'o'n da okul'vitr'o'j.) Por la matematik'o... Bon'vol'u Vi'a Moŝt'o vid'i la dik'o'n de tiu'j lens'o'j.

Terez'o

Ver'e, ili est'as tre dik'a'j.

La Profesor'o

Kaj tre delikat'a'j, sen'miks'a kristal'o. Ili kost'is al mi tre mult'e. Kun tiu'j ili ne tromp'os mi'n.

Terez'o

Kaj Edmundo?

La Profesor'o

La pli jun'a?

Terez'o

Jes.

La Profesor'o

Perl'o! Kaj tre inteligent'a! La pli mal'jun'a est'as agl'o, li flug'os tre alt'e'n, Sinjor'in'o... sed li vol'as nur lud'i. Li est'as el tiu'j, kiu'j mal'jun'iĝ'as lud'ant'e la blind'kaŝ'o'n.

Terez'o

Tia est'ont'ec'o ne plaĉ'as al mi.

La Profesor'o

Sed li est'as gaj'a.

Terez'o

Kaj pri la portugal'a lingv'o? Ĉu ili progres'as kontent'ig'e?

La Profesor'o

Pri la portugal'a lingv'o mi ne est'as tre postul'em'a, ĝi est'as hejm'a lingv'o, oni ne atent'as pri ĝi. Por la fremd'a'j mi aplik'as mi'a'n tut'a'n atent'o'n. Hejm'e oni si'n kondut'as sen'ceremoni'e: vest'aĵ'et'o el koton'o, eĉ kun unu aŭ ali'a flik'aĵ'o. Por ir'i en la societ'o'n oni postul'as la plej bon'a'j'n vest'o'j'n, ĉu ne ver'e? Unu solecism'o, de temp'o al temp'o, en la portugal'a lingv'o, eĉ est'as sprit'aĵ'o... Kaj kie star'as tiu, kiu ĝi'n ne dir'as, sinjor'in'o?

Terez'o

Sed mi ne konsent'as kun vi, profesor'o. Mi opini'as ke ili dev'as sci'i fundament'e si'a'n ge'patr'a'n lingv'o'n, eĉ kun mal'profit'o por la ali'a'j. Unu'e mi, post'e vi.

La Profesor'o

Jes, unu'e Vi'a Moŝt'o.

Terez'o

Ne, la portugal'a lingv'o.

La Profesor'o

Tiel vi opini'as?

Terez'o

Kaj tiu'j, kiu'j saĝ'e pens'as.

La Profesor'o

Nu! En mi'a spirit'o mi form'is la ide'o'n, ke Vi'a Moŝt'o, kiel la plej'mult'o el la ge'patr'o'j prefer'as, ke la knab'o'j dir'u unu'e: Bo'n jour!

Terez'o

Ne, mi postul'as, ke li dir'u unu'e—"Bom di'a."[4] kiel dir'ad'is li'a'j pra'patr'o'j, post'e...

La Profesor'o

Prav'e oni dir'as, ke ne ekzist'as regul'o sen escept'o. Nu, en la portugal'a lingv'o ili ne est'as ankoraŭ tre progres'int'a'j, tio est'as ver'o... sed en la franc'a!... Ili sci'as parker'e el'ĉerp'aĵ'o'j'n el Racin'e, Corneille, Lamartine, Hug'o...

Terez'o

Kaj el Camões?

La Profesor'o

Camões?... Camões est'as dom'an'o. Nur de ne long'e, ili lern'as "La luziad'o'j'n". Sed ni pov'as atend'i.

Scen'o sep'a

Terez'o, La Profesor'o, Edmundo, post'e Lucin'do

Edmundo

(en'ir'as tra la mal'dekstr'a pord'o kun'port'ant'e libr'o'j'n)

Bon'a'n tag'o'n, profesor'o.

La Profesor'o

Bon'a'n tag'o'n. Ĉu tiu est'as la ali'a? (Atent'ig'ant'e la rigard'o'n.) Ho, ĝi est'as la pli jun'a. La ali'a est'is tie ĉi antaŭ ne long'e.

Terez'o

Li ir'is por pren'i la libr'o'j'n.

La Profesor'o

Mi ne dub'as, ke li rest'as tie. (Terez'o sonor'as.) Cert'e est'as neces'e li'n vok'ig'i. (Lucin'do aper'as dekstr'e.)

Terez'o

Dir'u al Albert'o, ke jam est'as la hor'o de la lecion'o.

Lucin'do

Jes, sinjor'in'o. (Mal'aper'as.)

La Profesor'o (sid'iĝ'ant'e ĉe la tabl'o)

Ni'a lecion'o hodiaŭ est'as...?

Edmundo

Verb'o'j de la unu'a konjugaci'o.

La Profesor'o

Verb'o'j de la unu'a konjugaci'o... Ĉu vi memor'as, kio'n mi dir'is al vi pri la verb'o'j de la unu'a konjugaci'o?

Edmundo

Ke ĉiu'j est'as tre freŝ'a'j...

La Profesor'o

Tre bon'e. Kial?

Edmundo

Ĉar ili fin'iĝ'as per "ar"[5]

Terez'o

Eĉ "queimar"[6], ekzempl'e, profesor'o?

La Profesor'o

Jes, sinjor'in'o, ĝi est'as el la unu'a konjugaci'o.

Terez'o

Mi bon'e sci'as; sed ĉu ĝi est'as freŝ'a?

La Profesor'o

Ĝi hav'as "ar" en la fin'o.

Terez'o

Jes, kiam oni sur'blov'as la brul'vund'o'n.

La Profesor'o

Tiu proced'o mnemonik'a est'as ekskluziv'e mi'a.

Terez'o

Kaj ĉu vi hav'as ali'a'n por la ceter'a'j konjugaci'o'j?

La Profesor'o

Mi pri'pens'as pri tio, sinjor'in'o.

Scen'o ok'a

La Profesor'o, Terez'o, Edmundo kaj Albert'o

Albert'o

(en'ir'as kun brov'o'j kun'tir'it'a'j kaj sid'iĝ'as kruc'ig'ant'e la krur'o'j'n)

Mi ĉe'est'as!

La Profesor'o

Bon'a'n tag'o'n... (Fiks'ant'e li'n per la rigard'o kaj al si mem.) Tiu ĉi est'as la ali'a... (Laŭt'e.) Mi pens'as, ke por hodiaŭ ni hav'as ekzerc'o'n de verk'ad'o, ĉu ne ver'e? (Esplor'ant'e kajer'o'n.) Jen est'as en mi'a not'libr'o. (Leg'ant'e.) "Por la fil'o'j de komandor'o Barb'oz'a, ekzerc'o'j de verk'ad'o kaj kilo'gram'o da kaf'o"... (La knab'o'j rid'as. Korekt'ant'e.) Ne, la kaf'o est'as por mi. (Ferm'ant'e la kajer'o'n.) Kia tem'o?

Edmundo

Laŭ'vol'a.

La Profesor'o

Laŭ'vol'a... Tre bon'e. Kaj... ĉu vi ambaŭ ĝi'n far'is?

Albert'o kaj Edmundo (sam'temp'e)

Jes, sinjor'o.

La Profesor'o

Tre bon'e.

Terez'o (al Albert'o, mal'laŭt'e)

Sid'u dec'e.

La Profesor'o

Sinjor'o Albert'o. (Albert'o star'iĝ'as.) Leg'u vi'a'n ekzerc'o'n.

Albert'o

Natur'e?

La Profesor'o

Kompren'ebl'e.

Albert'o

Ia'foj'e vi postul'as, ke ni leg'u emfaz'e.

La Profesor'o

Jes, vi est'as prav'a. Sed hodiaŭ mi vol'as, ke vi leg'u natur'e.

Albert'o (leg'ant'e dolĉ'e)

"Tag'iĝ'o."

Edmundo (surpriz'it'a)

"Tag'iĝ'o!"

Albert'o

Pro kio la mir'o? La profesor'o dir'is, ke mi evit'u la mal'klar'ec'o'n: pli klar'a ol la tag'iĝ'o... nur la tag'mez'o.

Edmundo

Sed ankaŭ mi...

La Profesor'o

Sol lu'cet omnibus. La sun'o lum'as por ĉiu'j.

Albert'o (super'ec'e)

Kiu sci'as, ĉu Di'o far'is la tag'iĝ'o'n, nur por ke mi'a kler'a frat'o ĝu'u kaj pri'skrib'u ĝi'n?

Terez'o

Ne koler'iĝ'u.

Albert'o

Mi el'lit'iĝ'is je la kvin'a: pa'nj'o pov'as atest'i, kio'n mi dir'as; mi ir'is en la ĝarden'o'n por surpriz'i la unu'a'n lum'radi'o'n. Kio'n mi vid'is, tio est'as tie ĉi, bon'a aŭ mal'bon'a. (Dum la leg'ad'o, Edmundo ne pov'as si'n moder'ig'i, esprim'ant'e per gest'o'j ne're'ten'ebl'a'j si'a'n indign'o'n. La profesor'o sign'o'far'as, ke li kviet'iĝ'u; Terez'o dev'ig'as li'n sid'iĝ'i, li'n kviet'ig'as. Albert'o ne mal'trankvil'iĝ'as kaj proporci'e, laŭ li leg'as, grand'iĝ'as li'a entuziasm'o): "Mal'fort'a kolor'o hel'ig'as seren'a'n la ĉiel'o'n. La rand'o de l’ horizont'o ruĝ'et'as, kolor'iĝ'as per purpur'o—or'as tri'o strek'as ĝi'n, bril'eg'ant'e. La nest'o'j vek'iĝ'as, kaj la bird'ar'o for'flug'as ĝoj'e, pep'ant'e tra la liber'a spac'o. La arb'o'j re'bril'as, mal'sek'et'a'j de ros'o; gut'o'j bril'ant'a'j ek'trem'as sur la delikat'a'j foli'o'j, kaj la akv'o'j rapid'et'a'j kant'as murmur'e..."

Edmundo (ne pov'ant'e si'n re'ten'i)

Sed tio est'as el mi!

La Profesor'o

Silent'u!

Edmundo

Li for'ŝtel'is.

Terez'o

Tio'n oni ne dir'as!

La Profesor'o

La verb'o "for'ŝtel'i", de la vid'punkt'o de la ĝentil'ec'o, est'as ne'regul'a, ne'regul'eg'a. Ĝi ne est'as dir'ind'a, ĝi ne est'as konjugaci'ind'a, ĝi ne est'as uz'ind'a.

Edmundo

Eĉ kiam ĝi est'as la esprim'o de la ver'o?

La Profesor'o (kategori'e)

Nunc et semper! Nun kaj ĉiam!

Albert'o (tre kviet'e)

Ĉu mi pov'as daŭr'ig'i?

Terez'o

Jes, vi pov'as.

Albert'o (daŭr'ig'ant'e)

"...kant'as murmur'e..."

La Profesor'o

Kiel bon'eg'e!

Albert'o

"...kant'as murmur'e kaj agrabl'e. La brut'ar'o blek'as sur la kamp'o'j; sonor'il'o aŭd'iĝ'as de mal'proksim'e; la kultur'ist'o aper'as ĉe la pord'o de si'a kaban'o, kaj, feliĉ'a, rigard'ant'e la lev'iĝ'ant'a'n sun'o'n, supr'e'n'lev'as la man'o'j'n, kvazaŭ por dank'i al la Kre'int'o la bon'far'o'n de la lum'o." Mi fin'is (sid'iĝ'as).

La Profesor'o

Luks'e bel'e! Luks'e bel'e! Nun sinjor'o Edmundo. Mi jam sci'as, ke vi elekt'is la sam'a'n tem'o'n, sed ne est'as tem'o'j, ne jam pri'trakt'it'a'j de la poet'o'j... Nihil nov'i sub sol'e. Neni'o nov'a sub la sun'o... kaj ĉiam aper'as nov'aĵ'o'j. La verk'o de vi'a frat'o est'as bon'eg'a, sed la vi'a pov'as est'i pli bon'a. Ni vid'u.

Edmundo

Sed ĝi est'as la sam'a... Mi cert'ig'as, ke Albert'o kopi'is... Mi ne leg'os. (Las'as la verk'aĵ'o'n sur la tabl'o. Terez'o, ne'rimark'it'e, for'pren'as ĝi'n, kaj mal'ferm'int'e libr'o'n, kaŝ'as la paper'o'n inter la foli'o'j.)

Albert'o

Ĉu mi kopi'is?!

Edmundo

Ja, vi kopi'is!

Terez'o

Sed kiel tio okaz'is?

Edmundo

Tie ĉi mem. Mi est'is fin'int'a mi'a'n task'o'n, kiam Albert'o en'ir'is, demand'ant'e, ĉu mi jam far'is la ekzerc'o'n. Mi respond'is jes'e, kaj li, kiu est'as ruz'a, ek'laŭd'is mi'n: "ke mi cert'e skrib'is bel'a'n paĝ'o'n, ke mi est'as talent'plen'a, ke mi vers'o'far'as admir'ind'e..." kaj...

La Profesor'o

...kaj vi las'is la fromaĝ'o'n fal'i.

Edmundo

La fromaĝ'o'n?! Kia'n fromaĝ'o'n?

La Profesor'o

Jes, kiel ĉe la fabl'o de l’ korv'o kaj la vulp'o.

Edmundo

Post mult'e da babil'ad'o, da bedaŭr'o, li pet'is, ke mi don'u al li la verk'o'n por ĝi'n montr'i al Aŭgust'o. Mi, naiv'e, trans'don'is al li...

Albert'o

Vi mensog'as!

Terez'o (admon'e)

Albert'o!

La Profesor'o

Do, ekzist'as mal'honest'aĵ'o.

Edmundo

Jes, sinjor'o, kaj la viktim'o est'as mi.

Albert'o (atak'ant'e)

Ek'pruv'u! Li dir'as, ke mi ir'is por montr'i la verk'o'n al Aŭgust'o. Do, vok'ig'u Aŭgust'o'n, kaj li dir'u, ĉu li jam vid'is mi'n hodiaŭ.

Edmundo

Tio'n mi kred'as. Vi ne kun'est'is kun li, vi est'is kopi'ant'e tio'n, kio'n mi far'is.

Albert'o

Mi skrib'is mi'a'n verk'o'n maten'e; mi las'is ĝi'n en la paper'uj'o, kaj post'e mi ir'is en la ĝarden'o'n. Sinjor'o mi'a frat'o ne for'las'is la ĉambr'o'n... Kio'n li tie far'is, mi ne sci'as.

Edmundo

Ebl'e vi vol'as dir'i, ke mi est'is kopi'ant'a vi'a'n inspir'aĵ'o'n?

Albert'o

Mi ne dir'is tiom.

La Profesor'o

Fin'e, unu el vi al'propri'ig'is al si fremd'a'n verk'o'n. La kulp'ul'o si'n prezent'u, kaj mi promes'as mi'a'n pardon'o'n.

Terez'o

Moment'o'n, profesor'o. Re'leg'u vi'a'n verk'o'n, Albert'o.

Albert'o

Tre volont'e. (Mal'volv'as la paper'o'n kaj leg'as kviet'e.) "Mal'fort'a kolor'o..."

Terez'o

(ŝajn'ig'ant'e leg'i en la libr'o, sam'ton'e)

..."hel'ig'as seren'a'n la ĉiel'o'n." (Mov'o de Albert'o. La du knab'o'j si'n inter'rigard'as, mir'ig'it'e. La profesor'o ŝanĝ'as la okul'vitr'o'j'n mal'trankvil'e.)

Albert'o

"La rand'o de l’ horizont'o ruĝ'et'as,"

Terez'o

..."kolor'iĝ'as per purpur'o,..."

La Profesor'o

Ekster'ordinar'e!

Albert'o (per voĉ'o trem'ant'a)

—"or'a stri'o..."

Terez'o

..."strek'as ĝi'n, bril'eg'ant'e." (Rid'et'ant'e.) Daŭr'ig'u...

Albert'o (jam konfuz'it'e)

"La nest'o'j vek'iĝ'as..."

Terez'o

..."kaj la bird'ar'o for'flug'as ĝoj'e, pep'ant'e tra la liber'a spac'o." Daŭr'ig'u!

Albert'o (per voĉ'o preskaŭ ne'aŭd'ebl'a)

"La arb'o'j re'bril'as..."

Terez'o

"Mal'sek'et'a'j de ros'o,..."

La Profesor'o

Kia'n mir'ind'eg'a'n memor'kapabl'o'n vi hav'as!

Terez'o

Antaŭ'e'n!

Albert'o (koler'et'e)

Mi ne leg'os plu.

Terez'o

Tut'e ne est'as neces'e. Ambaŭ vi merit'as sever'a'n pun'o'n, ĉar ambaŭ vi est'as kulp'ul'o'j de la sam'a krim'o. La el'ĉerp'aĵ'o est'is mal'nobl'e kopi'it'a el Alexandre Herculano.[7]

La Profesor'o

Kiel! Mistifik'aĵ'o!... (Ŝanĝ'as la okul'vitr'o'j'n.) Ho!

Edmundo (mir'ig'it'e)

Kopi'it'a! el Alexandre Herculano! Pa'nj'o vi erar'as.

Terez'o (montr'ant'e la libr'o'n)

Vid'u tie ĉi (moment'o de silent'o).

Albert'o

Mi jam sci'is. (Al Edmundo.) Ĉu mi ne dir'is al vi, ke mi sen'mask'ig'os vi'n?

Edmundo

El Alexandre Herculano... Sed tio est'as ne'ebl'a!

La Profesor'o

Kial ne'ebl'a, se ĝi est'as en la libr'o?

Edmundo

Mi cert'ig'as...

Albert'o

Mi tio'n far'is intenc'e. Vi pens'is, ke vi tromp'as mi'n. Mi est'os ĉio, kio'n vi vol'os, escept'e mal'saĝ'ul'o. (Arogant'e.) Ĝi est'as kopi'it'a el Alexandre Herculano... Mi vid'is, kiam li est'is kopi'ant'a; mi not'is la numer'o'n de la paĝ'o kaj mi decid'is konfuz'ig'i li'n ... per ŝerc'aĵ'o.

Terez'o

Ĉu vi?

Albert'o

Jes, patr'in'o, mi mem. En ĉi tiu dom'o est'as nur unu person'o, kiu labor'as: tiu est'as sinjor'o Edmundo. Ĝi est'as perfekt'aĉ'o, tia verk'o. Mi sam'e kapabl'as verk'i poem'o'j'n.

Edmundo (pri'okup'it'a)

El Alexandre Herculano...! Di'o mi'a! sed kiel tio okaz'is?! mi neniam vid'is verk'o'n el Alexandre Herculano... Ho! jes! mi leg'is "Eŭriko", sed jam antaŭ tre long'e. (Aflikt'it'a.) Mi frenez'iĝ'as.

Albert'o (sarkasm'e)

Ho, frat'o mi'a! Tiu ne est'as la unu'a korb'o, kiu'n vi far'as.[8]

Terez'o (star'iĝ'ant'e, sever'e)

Sufiĉ'e! (Al Edmundo.) Do, vi ne kopi'is?

Edmundo

Mi ĵur'as, pa'nj'o...

Terez'o

Ne ĵur'u. Sufiĉ'as, ke vi dir'u: jes aŭ ne.

Edmundo (fier'e)

Ne!

Albert'o

Kaj li ne'as!...

Terez'o (al Albert'o)

Kaj vi?

Albert'o (sen'ĝen'e)

Mi kopi'is...

Terez'o

El Alexandre Herculano.

Albert'o

Kompren'ebl'e.

Terez'o

Profesor'o, la verk'o, bon'a aŭ mal'bon'a, est'as original'a el Edmundo (Mov'o de la knab'o'j—ĝoj'a, de Edmundo; indign'a, de Albert'o.) Mi uz'is artifik'o'n, kaj la rezultat'o preter'pas'is ĉio'n, kio'n mi esper'is. Jen est'as la original'o de Edmundo, kiu mi'n serv'is por la leg'o; la verk'o de Alexandre Herculano, kiu est'as en mi'a man'o, est'as ... la nun'jar'a almanak'o. (Al Albert'o.) Kaj nun? Ĉu vi hav'as i'o'n por dir'i kontraŭ vi'a frat'o?

La Profesor'o (al si mem)

Tiu vir'in'o hav'as sang'o'n de Salomono en si'a'j vejn'o'j.

Albert'o (konfuz'it'e)

Mi ŝerc'is...

Terez'o

Vi ŝerc'is? Ne! vi hav'ig'is al vi lud'il'o'n miks'it'a'n el mal'labor'em'o, el mal'nobl'a flat'o, el mensog'o, kaj pli'e el kalumni'o. Nur unu el tia'j element'o'j sufiĉ'as por makul'i unu viv'o'n. Vi uz'is ili'n sam'temp'e, kaj vi'a ag'o dev'as rest'i kiel ekzempl'a mal'virt'o. Memor'u ĝi'n, kaj korekt'iĝ'u. Kaj pro kio vi vid'as vi'n humil'ig'it'a? Ĉu pro tio, ke vi est'as mal'sprit'a? Ne. Pro tio, ke vi est'as mal'san'ul'o? Ne. Pro tio, ke vi ne dispon'as je temp'o por labor'i? Ne.—Simpl'e pro tio, ke vi est'as mal'labor'em'a.

Albert'o (si'n ĵet'ant'e en ŝi'a'j'n brak'o'j'n)

Pa'nj'o ... mi promes'as...

Edmundo (kor'tuŝ'it'a)

Las'u li'n, pa'nj'o. Li ne far'is mal'bon'intenc'e. Albert'o est'as bon'kor'a.

Albert'o

Kaj honor'am'a, mi'a frat'o; vi vid'os! (El'ir'as plor'ant'e. Terez'o li'n sekv'as.)

La Profesor'o

(ŝanĝ'ant'e la okul'vitr'o'j'n, post silent'o)

Vi, mi'a amik'et'o, antaŭ'gard'u vi'n: aŭd'u la bel'a'j'n vort'o'j'n, sed evit'u, ke la fromaĝ'o de'fal'u el vi'a bek'o. Vulp'o'j ekzist'as ĉie kaj cent'op'e, kaj ili sci'as kant'i, eĉ plezur'ig'e.

(Kurten'o.)

OLAVO BILAC

La nigr'a papili'o

Komedi'o en unu akt'o

El portugal'a lingv'o
traduk'is
La Forges'it'o

Person'o'j

• Matildo
• Mario, serv'ist'in'o
• Eleonor'o, fil'in'o de Matildo

Unu-akt'o

Ĉambr'o elegant'a: Pord'o'j flank'a'j

Scen'o unu'a

Eleonor'o kaj Mario

Mario (ten'ant'e plum-bala'il'o'n)

Tre grand'a?

Eleonor'o

Grand'eg'a!... Kaj tut'e nigr'a. Ĝi ŝajn'is velur'a. Mi est'is, ĉe la fenestr'o, ĝu'ant'a la lun'lum'o'n, kiam ĝi en'ir'is, kaj si'n met'is sur la karton'a'n kadr'aĵ'o'n de la orkide'o'j.

Mario (pri'okup'it'a)

Kaj tio okaz'is nokt'e...

Eleonor'o

Jes, nokt'e.

Mario

Des pli mal'bon'e. Tiu'j afer'o'j, nokt'e, est'as plej danĝer'a'j. Nigr'a papili'o...

Eleonor'o

Ebl'e tiu est'as avert'o, Mario.

Mario

Jes... Ebl'e...

Eleonor'o

Mi tre tim'as mort'i... (Plor'as.)

Mario

Ne plor'u, fraŭl'in'o. Mi tuj far'os i'o'n; vi vid'os, ke neni'o mal'bon'a okaz'os.

Eleonor'o

Ha, Mario! (Kun interes'o.) Kio?

Mario

Las'u... Mi pren'as sur mi'n la afer'o'n.

Eleonor'o

Kaj ĉu vi jam vid'is i'o'n simil'a'n?

Mario

Ja, cert'e...! Kiom da ili! Ni'a bon'a Di'patr'in'o!... Oni ne pov'as plu kalkul'i. (Mister'e.) Aŭskult'u! Iam, hejm'e, ni est'is labor'ant'a'j nokt'e en la manĝ'o'ĉambr'o, kiam ĉe la du'on'o de la naŭ'a, en'ir'is nigr'a papili'o, tut'e egal'a al tiu, kiu aper'is al vi, kaj en'flug'is, halt'ant'e jen sur la plafon'o, jen sur la mebl'o'j, kun la grand'a'j flug'il'o'j larĝ'e etend'it'a'j. Mi'a mort'int'a patr'in'o, kiu'n Di'o gard'u, tuj mal'ben'is ĝi'n, per preĝ'o tre fort'a, tiel fort'a, fraŭl'in'o, ke, ia'foj'e, ŝi ne al'ven'is ankoraŭ al la mez'o, kaj la mirakl'o jam est'is far'it'a. Okaz'is konfuz'iĝ'o, neni'u plu pens'is pri kudr'ad'o, kaj ni ek'for'pel'is la antaŭ'sign'o'n.

Eleonor'o

Kaj kio okaz'is?

Mario

Neni'o, pro la preĝ'o de pa'nj'o. Ali'foj'e botel'et'o da sal'o el'verŝ'iĝ'is sur la tabl'o'n. Ha, fraŭl'in'o!... La sang'o mal'aper'is el mi'a'j vejn'o'j, kaj mi tuj far'is ĵur'a'n promes'o'n al Sankt'a Anton'o. Tamen, malgraŭ tio, post unu jar'o mi'a frat'o rul'fal'is sur la ŝtup'ar'o kaj romp'is al si la brak'o'n. Se mi ne est'us far'int'a la promes'o'n, mi ne sci'as, kio okaz'us al la knab'o. Ne! Kun tia'j afer'o'j mi ne vol'as lud'o'n. Di'o liber'ig'u mi'n! (Far'as kruc'o-sign'o'n.) Mi kun'port'as ĉiam mi'a'j'n amulet'o'j'n: unu pugn-amulet'o el gagat'o, du el Gvineo, tri el korn'o, unu el koral'o; mi hav'as ĉe la lit'kap'o unu de tiu ĉi grand'o. Kaj tiu ĉi... (vid'ig'as pugn-amulet'o'n ĉe ŝi'a zon'o), kaj ankaŭ dent'o de maj-skarab'o. La fraŭl'in'o dev'as hav'i ŝi'a'n amulet'o'n, almenaŭ unu. Ne lud'u kun tia afer'o.

Eleonor'o

Mi mort'iĝ'as, Mario...!

Mario

Ne, vi ne mort'iĝ'os. Fid'u al mi. (Mem'fid'eg'e.) Nu! Ĉu mi est'as aŭ ne vi'a amik'in'o? Mi, tiel fru'e kiel mi fin'os mi'a'n labor'o'n, mi el'ir'as al mi'a ĉambr'o, kaj mi preĝ'os.

Eleonor'o

Do, ir'u tuj. Mi far'os la bala'o'n anstataŭ vi.

Mario

Vi?

Eleonor'o

Jes. Kial ne?

Mario

Ebl'e mi'a mastr'in'o koler'iĝ'os.

Eleonor'o

Ne. Mi dir'os, ke mi mem tio'n vol'is, por far'i iom da ekzerc'o. (Ali'a ton'o.) Kaj ĉu vi sci'as, kie est'as trov'ebl'a'j la pugn-amulet'o'j?

Mario

Jes.

Eleonor'o

Kia'j est'as la plej bon'a'j?

Mario

Tio de'pend'as de la cel'o: por en'sorĉ'ig'o, tiu'j el Gvineo, aŭ el gagat'o. Por bon'ŝanc'o, tiu'j el koral'o. Por ... mi sci'as. Vi dev'as port'i unu el gagat'o.

Eleonor'o

Ĉu vi kapabl'as aĉet'i unu por mi?

Mario

Jes.

Eleonor'o

Kiel vi est'as bon'kor'a.

Mario

Ha! Kiam mi est'as amik'a, mi est'as ver'e amik'a.

Eleonor'o

Don'u al mi la plum'bala'il'o'n, kaj ir'u tuj preĝ'i.

Mario

Do, ĝis baldaŭ. Kaj ne tim'u; de kiam mi preĝ'as, la mal'bon'o est'as venk'it'a. Ĉu vi ne memor'as tiu'n serv'ist'o'n, kiu serv'ad'is tie ĉi? Felicianon? Mi tiel'e mal'am'is li'n!... Mi tiom preĝ'is, ke la mastr'o for'send'is li'n.

Eleonor'o

Ĉar li ŝtel'ad'is li'a'j'n cigar'o'j'n.

Mario

Babil'aĵ'o'j, fraŭl'in'o! La ŝtel'int'o, tiu est'is mi.

Eleonor'o

Vi?!

Mario

Jes, fraŭl'in'o.

Eleonor'o

Kaj ĉu vi fum'as?

Mario

Pro koler'eg'o. Tiam mi fum'is.

Eleonor'o

Kaj vi ne sent'is kap'turn'o'n?

Mario

Ne, mi ne fum'ad'is la cigar'o'j'n. Mi vol'is nur dir'i, ke intern'e mi furioz'iĝ'is. Mi ĵet'ad'is ili'n sur la strat'o'n, cert'a, ke la mastr'o suspekt'os Felicianon, kaj tio okaz'is. Mi dir'as tio'n al vi, por ke vi vid'u, ke, kiam mi preĝ'as, mi sukces'as.

Eleonor'o

Sed ŝajn'as al mi, ke ne la preĝ'o'j far'is tio'n, Mario... ĉar...

Mario

La cigar'o'j... Nu! Se mi ne est'us preĝ'int'a, la mastr'o ne rimark'us la ŝtel'o'n. Vi vid'os.

Eleonor'o

Do, ir'u. Mi ne kviet'iĝ'as, antaŭ ol vi preĝ'os.

Mario

Nu, mi ir'as!

Eleonor'o

Ir'u... Kaj atent'u... Vi pov'as pren'i por vi la mantel'et'o'n el punt'o.

Mario

Kaj por vi?

Eleonor'o

Mi hav'as ali'a'n.

Mario

Di'o pag'u vi'n. (El'ir'as dekstr'e'n.)

Scen'o du'a

Eleonor'o kaj Matildo

(Eleonor'o sen'polv'ig'as la mebl'o'j'n, sen'atent'e, pens'em'e.)

Matildo

(en'ir'ant'e tra la mal'dekstr'a pord'o)

Ho! Kio okaz'as? Ĉu kapt'is vi'n la febr'o de la pur'ig'o?

Eleonor'o

Mi distr'as mi'n.

Matildo

Bel'a distr'aĵ'o, ne'dub'o. (Rimark'ant'e, ke ŝi plor'as.) Kio okaz'as al vi?

Eleonor'o

Mult'e mi tim'as mort'i, pa'nj'o!

Matildo

Mort'i... Sed... ĉu vi sent'as i'o'n?

Eleonor'o

Nigr'a papili'o en'ir'is en mi'a'n ĉambr'o'n, kaj halt'is sur la kadr'o de la orkide'o'j.

Matildo

Kio'n signif'as tio?

Eleonor'o

Ĝi est'as avert'o.

Matildo

Avert'o pri kio? Nu, fili'nj'o... Kiu en'met'is tia'j'n ide'o'j'n en vi'a'n kap'o'n? Se vi ne vol'as, ke la nokt'a'j papili'o'j en'ir'u en vi'a'n ĉambr'o'n, ferm'u la fenestr'o'j'n. Mi, ĉiu'nokt'e, ili'n hav'as, tri'op'e, kvar'op'e, flug'et'ant'a'j ĉirkaŭ mi'a lit'kurten'o, kaj mi ne tro'e atent'as pri tio. Ni'a dom'o est'as inter arb'o'j, kie viv'as la best'et'o'j de Di'o, kiu'j si'n sent'as al'tir'it'a'j al la lum'o. Kie est'as la mal'bon'o, kiam ili vizit'as mi'n?

Eleonor'o

Kaj la noktu'o? Mi aŭd'is ĝi'n ĉiu'nokt'e.

Matildo

Ankaŭ mi.

Eleonor'o

Kaj pa'nj'o ne tim'as?

Matildo

Tim'i... Kio'n?

Eleonor'o

La mort'o'n.

Matildo

Vi frenez'iĝ'is. La noktu'o kant'as, kiel kant'as la pirol'o'j kaj la kanarioj. La kant'o est'as laŭ instinkt'o de l’ bird'o'j. Ĉiu el ili montr'as per special'a manier'o si'a'n feliĉ'o'n pri viv'o—tiu ĉi pep'ant'e, kiel la paser'o'j; tiu ĝem'ant'e, kiel la turt'o. La noktu'o hav'as blek'et'o'n mal'ĝoj'a'n, sed ĝi ne antaŭ'dir'as mal'bon'aĵ'o'j'n—ĝi ne est'as antaŭ'dir'ist'in'o; ĝi est'as ne'danĝer'a best'o, kiu viv'as plen'um'ant'e si'a'n destin'o'n. Kio, precip'e, ig'as ĝi'a'n kant'o'n mal'ĝoj'a, tio est'as la nokt'o kun la mister'o, kiu'n ni'a fantazi'o dis'port'as tra ĝi. La grek'o'j far'is el la noktu'o la pens'em'a'n kun'ul'o'n de Minerv'o, simbol'o de la medit'ad'o, flank'e de la saĝ'ec'o; kaj ni humil'ig'as ĝi'n kiel antaŭ'dir'ant'in'o'n de la Mort'o. Superstiĉ'o'j, mi'a fil'in'o.

Eleonor'o

Superstiĉ'o'j!...

Matildo

Jes. En la cerb'o de la ne'sci'ul'o est'as natur'e, ke ili ekzist'as; la kav'aĵ'o'j plen'a'j de mal'lum'o est'as la loĝ'ej'o de la legend'o—tie viv'as la drak'o'j, la en'sorĉ'it'a'j best'o'j, mir'ind'ig'a'j geni'o'j. Por ke ĉio mal'aper'u, sufiĉ'as la bril'o de l’ sun'o. Ili est'as la rezultat'o de la ombr'o, perfekt'a figur'o de la ne'sci'o. En cerb'o kiel la vi'a, tia'j kred'o'j ne dev'as persist'i. Ĉu vi jam vid'is, hazard'e, i'a'n fe'in'o'n, i'a'n monstr'a'n flug'best'o'n?

Eleonor'o

Ne.

Matildo

Tamen la fabel'o'j est'as plen'a'j de ili, kaj ekzist'as hom'o'j cert'ig'ant'a'j, ke ili jam ili'n vid'is. Petro, tiu serv'int'o de vi'a patr'et'o, dir'ad'is, ke li renkont'is akv'o-fe'in'o'n,[9] ĉe l’ bord'o de la river'o, komb'ant'a'n al si la har'o'j'n per arĝent'a komb'il'o. Kuraĝ'eg'a ĝis la tro-risk'em'o, pro pag'o ia, li kapabl'os preter'pas'i, nokt'e, la lok'o'n, en kiu li vid'is la nom'it'a'n fe'in'o'n. Li est'is mal'kler'ul'o, spirit'o naiv'a, plen'a de superstiĉ'o'j. Sed vi...? Kia'j'n pruv'o'j'n vi hav'as?

Eleonor'o

Mi? Sen'nombr'a'j'n!

Matildo

Dir'u unu.

Eleonor'o

Tiel subit'e mi ne memor'as. Inter'parol'u kun Mario.

Matildo

Ha! Mario... Mi jam suspekt'is. Ĝi est'as ŝi, kiu en'met'ad'as en vi'a'n kap'et'o'n naiv'a'j'n kred'aĵ'o'j'n. La superstiĉ'o, mi'a fil'in'o, est'as mal'util'eg'a fantazi'o—anstataŭ far'iĝ'i flor'o, ĝi pint'iĝ'as en dorn'o'j, kaj si'n re'turn'as al la propr'a anim'o, kiu ĝi'n nask'is: ĝi est'as la rest'aĵ'o venen'ig'a de la poezi'o. Forges'u tio'n. Al ĉio vi atribu'as pov'o'n pere'ig'a'n, kaj vi tra'serĉ'as antaŭ'sign'o'j'n en la plej sen'signif'a'j fenomen'o'j—gut'o da ole'o kiu el'verŝ'iĝ'as, iom da sal'o el'ŝut'it'a, plor'boj'o de hund'o, krak'et'o de mebl'o. Ĉu vi opini'as, ke la fort'o'j de la natur'o hav'as neni'o'n por far'i, kaj si'n amuz'as susur'ant'e antaŭ'dir'o'j'n, montr'ant'e sign'o'j'n de mal'feliĉ'o? Sen'senc'o!

Eleonor'o

Pa'nj'o kontent'iĝ'as dir'ant'e—sen'senc'o! Sed vi ne konvink'as mi'n pri la mal'o.

Matildo

Mario! Mi ne sci'as, kie ŝi lern'is tiom da afer'o'j: ŝi interpret'as sonĝ'o'j'n, klar'ig'as la influ'o'n bon'far'ant'a'n aŭ mal'util'eg'a'n de la insekt'o'j, demonstr'as, per absurd'o, la ekzist'o'n de la demon'o'j, ŝi sci'as, kie est'as sorĉ'ist'in'o'j, ŝi kon'as la herb'o'j'n sorĉ'ant'a'j'n. Ŝi est'as kre'it'aĵ'o admir'ind'a, super'natur'a, kapabl'a por ĉio, escept'e por bala'i la dom'o'n kaj sen'polv'ig'i la mebl'o'j'n, se oni ne insist'as pri tio.

Eleonor'o

Ĉio, kio'n ŝi dir'as, est'as ver'a—pli unu tag'o'n, mal'pli unu tag'o'n, ĉio okaz'as.

Matildo

Kaj kio'n ŝi dir'is pri la nigr'a papili'o?

Eleonor'o

Tio'n, kio'n ĉiu'j sci'as.

Matildo

Ĉiu'j? Ne: mi ne sci'as.

Eleonor'o

Ke ĝi antaŭ'dir'as mal'feliĉ'o'n.

Matildo

Ha! Tiu'n ĉi foj'o'n la profet'aĵ'o efektiv'iĝ'os. Vok'u ŝi'n. Mi vol'as aŭd'i, kio'n ŝi dir'as. Al mi tre interes'as la sci'o pri la tut'a prognoz'o mister'a. (Eleonor'o el'ir'as dekstr'e'n. Matildo sid'iĝ'as ĉe la tabl'o kaj ek'skrib'as. Post'e silent'o.)

Scen'o tri'a

Matildo kaj Mario

Mario

(en'ir'int'e tra la dekstr'a pord'o)

Ĉu la mastr'in'o vok'ig'is mi'n?

Matildo (sever'e)

Jes. Unu'e por dir'i, ke vi leg'as tro'eg'e.

Mario (surpriz'it'e)

Leg'i! Ĉu leg'i tro'eg'e? Sed mi neniam vid'is alfabet'um'o'n, mastr'in'o. Mi neniam en'ir'is en lern'ej'o'n.

Matildo

Neniam vi tuŝ'is alfabet'um'o'n?

Mario

Mi? Ne, sinjor'in'o.

Matildo

Ha! Vi ne leg'as tio'n, kio est'as proksim'e al vi'a'j okul'o'j, kio'n ĉiu'j vid'as; vi ne kompren'as kiel grup'o da liter'o'j form'as vort'o'n, kaj vi vol'as leg'i la ne'vid'ebl'a'n, tra'penetr'i la sekret'o'j'n de Di'o, ating'i la profund'o'n de la Destin'o?

Mario

Mi ne kompren'as, kio'n vi dir'as.

Matildo

Ĉu vi ne kompren'as?

Mario

Ne, sinjor'in'o.

Matildo

Kio'n signif'as nigr'a papili'o?

Mario

Nigr'a papili'o? Mal'feliĉ'o.

Matildo

Kaj akrid'o?

Mario

Akrid'o? Se ĝi est'as verd'a—esper'o, san'o, mon'o; se ĝi est'as mal'hel'a—ĉagren'o. Kolibr'o verd'a—ĝoj'ig'a leter'o; brun'a—mal'bon'a'j nov'aĵ'o'j. Gril'o en la dom'o—mal'san'o; en la flor'a ĝarden'o—baldaŭ'a al'ven'o de parenc'o. Hirund'o ĉirkaŭ'flug'ant'e la dom'o'n...

Matildo

Sufiĉ'e...

Mario (protekt'em'e)

Mi sci'as, kial mi'a mastr'in'o demand'as tio'n...

Matildo

Ĉu vi sci'as?

Mario

Jes, mi sci'as, sinjor'in'o; ĝi est'as pro la nigr'a papili'o. Sed ne mal'trankvil'iĝ'u, sinjor'in'o—mi jam komenc'is la preĝ'o'n.

Matildo

Ĉu vi jam komenc'is la preĝ'o'n?

Mario

Jes, sinjor'in'o.

Matildo

Kaj la papili'o?

Mario

Ĝi for'ir'is.

Matildo

Kaj vi tuj ir'os akompan'i ĝi'n?

Mario

Ĉu mi?! Kiel?

Matildo

Pren'ant'e vi'a'n pak'aĵ'o'n kaj el'ir'ant'e tra la strat'a pord'o.

Mario

Ĉu mi'a mastr'in'o mal'dung'as mi'n? Kio'n mi far'is?

Matildo

Ĉu vi ne sci'as?

Mario

Ne, sinjor'in'o.

Matildo

Nu, mi tuj dir'os al vi. (Kviet'e.) Atent'u: Se anstataŭ bala'i la ĉambr'o'n, al'port'ant'e la bala'aĵ'o'n al la depon'ej'o, vi amas'ig'us ĝi'n sub la mebl'o'j, kio okaz'us post mal'mult'e da temp'o? Eĉ se plej mult'e zorg'e ni kaŝ'us ĝi'n, ĝi el'ŝut'iĝ'us kaj, ĉe la plej mal'fort'a vent'et'o, la polv'o kaj la ali'a'j rest'aĵ'o'j dis'ŝut'iĝ'us en la tut'a dom'o.

Mario

Sed neniam mi far'is tio'n.

Matildo

Vi far'is pli grand'a'n mal'bon'aĵ'o'n.

Mario

Ĉu mi? mi'a mastr'in'o pov'as esplor'i kaj, se vi trov'os i'o'n sub la mebl'o'j, vi rajt'as sen'kap'ig'i mi'n.

Matildo

Mi ne dir'as, ke est'as io sub la mebl'o'j, sed la spirit'o de mi'a fil'in'o super'plen'iĝ'as...

Mario

Kaj mi...? En la spirit'o, ... Sed mi neniam vid'is la spirit'o'n de Fraŭl'in'o... Kio'n mi tie'n en'met'is?

Matildo

Nigr'a'j'n papili'o'j'n, akrid'o'j'n, pinĉ'pren'o'n da sal'o, spegul-pec'et'o'j'n, feliĉ'ig'a'j'n foli'o'j'n, pugn-amulet'o'j'n, konk'et'o'j'n, maj-skarab'o'j'n, herb'o'j'n sek'a'j'n... Mi ne sci'as kio'n plu! Kiu ĵet'is tiu'j'n frivol'aĵ'o'j'n en la anim'o'n de Eleonor'o? Vi.

Mario

Mi?

Matildo

Jes, vi! Eleonor'o est'is gaj'a knab'in'o, ĉiam rid'em'a, el'pren'ant'e el la viv'o la hel'a'n part'o'n—. Vi en'puŝ'is ŝi'n en la ombr'o'n kaj vi sur'ĵet'is sur ŝi'n ĉi'a'j'n bala'aĵ'o'j'n, kiu'j'n vi kun'port'ad'is.

Mario

Kia bala'aĵ'o, mastr'in'o?

Matildo

Vi'a'j superstiĉ'o'j, vi'a'j kred'aĵ'o'j rid'ind'a'j. Mi vol'as pur'ig'i, aer'um'i la spirit'o'n de mi'a fil'in'o, kaj ne est'os al mi facil'e sukces'i, se vi rest'os pli long'e apud ŝi.

Mario

Mi ne kompren'as, kio'n mastr'in'o dir'as. Oni far'is sorĉ'aĵ'o'n.

Matildo

Vi mem far'is... Mi for'send'as vi'n, ĉar mi ne vol'as sorĉ'ist'in'o'j'n en mi'a hejm'o.

Mario

Sorĉ'ist'in'o! mi...!? (Plor'em'a.) Tiel okaz'as ĉiam: kiu plej far'as, mal'plej merit'as; ju pli da labor'o, des mal'pli da honor'o. Mi nur vol'as la feliĉ'o'n de la fraŭl'in'o, kaj mi'a mastr'in'o nom'as mi'n sorĉ'ist'in'o. Di'o est'u laŭd'at'a! La mal'saĝ'a est'as mi...

Matildo

Mi ne kontraŭ'dir'as.

Mario

Jes. La mal'saĝ'a est'as mi—ĉar mi ne korekt'iĝ'as. S-ro Dro Mamede mal'dung'is mi'n pro arane'o; nun mastr'in'o for'send'as mi'n...

Matildo

Pro nigr'a papili'o. La insekt'o'j persekut'as vi'n.

Mario

Nu, mastr'in'o vol'us, ke mi las'u okaz'i la mal'feliĉ'o'n?

Matildo

Kia'n mal'feliĉ'o'n, Mario?

Mario

Tiu, kiu est'is supr'e, en la aer'o...

Matildo

Ĉu est'is mal'feliĉ'o en la aer'o? En balon'o ebl'e!

Mario

Mi ne sci'as.

Matildo

En la aer'o est'as vi'a kap'o...

Mario

Mi pov'us parol'i... sed mastr'in'o opini'as, ke mi est'as sorĉ'ist'in'o.

Matildo

Ĉu vi pov'us parol'i? Parol'u, do.

Mario (plor'ant'e)

Ne, sinjor'in'o. (El'ir'as dekstr'e'n.)

Scen'o kvar'a

Matildo (sol'a)

Kompat'ind'a! La kulp'o, fin'e, est'as de tiu'j, kiu'j ŝi'n eduk'is. Ĉe ili est'as la terur'o, per kiu oni pen'ad'as korekt'i la infan'o'n.—Anstataŭ montr'i al ĝi la mal'bon'o'n, oni minac'as per fantazi'aĵ'o'j, kaj plen'ig'ant'e mal'hel'e la infan'a'n spirit'o'n per strang'aĵ'o'j, antaŭ'e oni prepar'as ĝi'n por ĉiu'j mal'ver'a'j ide'o'j, far'as el ĝi tim'em'ul'o'j'n, kaj la erar'o; kaj antaŭ'juĝ'o'j, kiu'j fal'as en la ne'sci'o'n spirit'a'n de la mensog'o, mult'obl'iĝ'as je superstiĉ'o'j. Pens'ant'e nur pri mi, la kompat'ind'a knab'in'o daŭr'ig'us si'a'n ofic'o'n—ŝi'a superstiĉ'o ne mi'n tim'ig'as—mi est'as tre bon'e kiras'it'a kontraŭ ĝi: bedaŭr'ind'e, la spirit'o de Eleonor'o ankoraŭ ne est'as tut'e form'it'a, kaj ĉio, kio fal'as en ĝi'n, pov'as far'iĝ'i flor'o aŭ dorn'o. Hodiaŭ est'as la nigr'a papili'o, morgaŭ la akrid'o verd'a, post'e la gril'o, post'e la mus'id'o... Ne! Ni evit'u ĝust'a'temp'e pli grand'a'n mal'bon'o'n.

Scen'o kvin'a

Matildo kaj Eleonor'o

Eleonor'o

(en'ir'as kur'ant'e, profund'e sen'kuraĝ'a, kaj las'as si'n fal'i sur seĝ'o'n, etend'ant'e blu'a'n paper'o'n al Matildo.)

Voĉ'o (obtuz'a)

Leg'u, pa'nj'o. Mi ne kuraĝ'as.

Matildo

Kio est'as tio?

Eleonor'o

Telegram'o.

Matildo

Ĉu vi ricev'is ĝi'n nun?

Eleonor'o

Ĝust'e nun.

Matildo

De kie ĝi ven'as?

Eleonor'o

De Laranĵeiras...[10] (Tragedi'e.) La papili'o...

Matildo

Ĉu la papili'o al'port'is ĝi'n?

Eleonor'o

Ne'dub'e...!

Matildo

Ĉu la papili'o'j est'as nun dung'it'a'j en la telegraf'ej'o? Mi ne sci'is.

Eleonor'o

Ne ŝerc'u, pa'nj'o. Mi est'is cert'a pri tio.

Matildo

Pri la telegram'o?

Eleonor'o

Aŭ pri ali'a afer'o... pri ia mal'feliĉ'o. Mario est'is preĝ'ant'a, pa'nj'o vok'ig'is ŝi'n... Jen vi hav'as.

Matildo

Ver'e la mal'feliĉ'o ne pov'us vetur'i pli rapid'e—por ne perd'i temp'o'n ĝi ven'is telegraf'e. (Eleonor'o plor'as.) Sed ne mal'kviet'iĝ'u, antaŭ ol vi leg'is la telegram'o'n, kaj eĉ vi ne sci'as de kiu ĝi ven'as.

Eleonor'o

Ĝi est'as de Eŭgeni'o.

Matildo

Kiu Eŭgeni'o?

Eleonor'o

Eŭgeni'o de Lim'a, tiu, kiu loĝ'as en Laranĵeiras.

Matildo

Ia koleg'in'o? (Jes'a kap'sign'o de Eleonor'o.) Kaj ŝi est'is mal'san'a?

Eleonor'o

Mi ne sci'as... Cert'e ŝi mort'is.

Matildo

Do, la telegram'o ne ven'as de Laranĵeiras, fil'in'o,—ĝi ven'as de la ali'a mond'o.

Eleonor'o

Ho! pa'nj'o...

Matildo

Ni vid'u. Kviet'iĝ'u. (Mal'ferm'as la telegram'o'n kaj leg'as rid'et'ant'e.) Ver'e la papili'o...

Eleonor'o (ek'trem'eg'e)

Ŝi mort'is!

Matildo (leg'ant'e kviet'e)

"Eleonor'o. Atend'as vi'n morgaŭ nepr'e, bapt'o Mim'i. Eŭgeni'o."

Eleonor'o (surpriz'it'e)

Ha!

Matildo

Ŝajn'as, ke la nov'aĵ'o ne postul'as funebr'o'n?

Eleonor'o

Pri la bapt'o de la pup'o... Mi est'as la bapt'o'patr'in'o. (Re'kviet'iĝ'int'e.) Kia sen'pez'ig'o!

Matildo

Vi vid'as, ke vi est'is ne'just'a pri la papili'o.

Eleonor'o

Ha! Sed kiu sci'as tio'n, kio pov'os ankoraŭ okaz'i.

Matildo

Jes. Pov'os ankoraŭ okaz'i mult'e da afer'o'j. Vi pov'os, ekzempl'e, opini'i, ke la vest'o, kiu'n la kudr'ist'in'o send'is, ne al'ĝust'iĝ'as al vi'a nov'a ĉapel'o...

Eleonor'o

Ĉu la vest'o jam ven'is?

Matildo

De mal'long'e.

Eleonor'o

Kaj pa'nj'o dir'is neni'o'n.

Matildo

Vi est'is pri'okup'at'a pri la papili'o kaj pri la ŝerc'aĵ'o'j de Mario.

Eleonor'o

Vi parol'as tia'manier'e, ĉar vi ne vid'is la papili'o'n.

Matildo

Mi jam dir'is al vi, ke ili kutim'as dorm'i sur mi'a lit'kurten'o; pro tio mi ne hav'as terur-sonĝ'o'j'n, kaj mi ne envi'as la feliĉ'eg'o'n de la plej feliĉ'eg'a'j, ĉar mi konsider'as mi'n perfekt'e feliĉ'a. Kaj vi ankaŭ est'as tia: vi hav'as patr'o'n, kiu vi'n am'eg'as; kaj mi'a kor'o... Kio'n plu vi vol'as? (Al'tir'ant'e ŝi'n al si.) Dir'u: ĉu vi kred'as ankoraŭ je la influ'o fatal'a de la insekt'o'j?

Eleonor'o (tim'em'e)

Mario...

Matildo

Mario est'as kompat'ind'a vilaĝ'an'o, mi'a fil'in'o; ŝi est'is eduk'it'a de ne'kler'ul'o'j, kiu'j plen'ig'is al ŝi la kap'o'n per absurd'aĵ'o'j. Vi'a religi'o, kiu est'as tut'e pur'ec'a, for'ig'as kaj batal'as ĉi'a'j'n superstiĉ'o'j'n. Ĉu vi kred'as, ĉu vi opini'as ebl'aĵ'o, ke Di'o fid'u la sekret'o'j'n de si'a kompat'o aŭ la decid'o'j'n de si'a koler'o al la vag'ant'a'j papili'o'j aŭ al la akrid'o'j? Ĉu vi kred'as, ke Li sci'ig'u si'a'j'n intenc'o'j'n laŭ manier'o mal'mult'e pur'a aŭ mal'lert'a, el'verŝ'ig'ant'e oliv-ole'o'n aŭ dis'pec'ig'ant'e spegul'o'j'n, kaj ke Li don'u al est'aĵ'o simpl'anim'a ekster'ordinar'a'j'n pov'o'j'n por nul'ig'i si'a'j'n intenc'o'j'n? Ĉu vi ne vid'as, ke ĉio tio est'as kontraŭ la komun'a saĝ'o kaj kontraŭ la princip'o'j de vi'a kred'o? Vi parol'as pri nigr'a papili'o, kaj vi ne hav'is ankoraŭ, dum vi'a'j feri'o'j, tag'o'n pli ĝoj'a'n ol la hodiaŭ'a'n. Est'as motiv'o, por ke vi mal'ferm'u larĝ'e la fenestr'o'j'n de vi'a ĉambr'o, las'ant'e, ke ili en'ir'u cent'obl'e, la antaŭ'dir'ant'a'j papili'o'j. (Kares'e.) For'kur'u de la kred'aĉ'o'j, ne atent'u pri mal'saĝ'a'j vort'o'j. Mario est'as mal'sprit'ul'in'o—ŝi viv'as en la mal'lum'o de la ne'sci'o, en kiu oni las'is ŝi'n, kaj, el la mal'lum'o, la mal'feliĉ'a el'pren'as ĉiu'j'n mal'ĝoj'eg'a'j'n fantazi'o'j'n, per kiu'j ŝi venen'ig'ad'is kaj mir'eg'ig'ad'is vi'a'n spirit'o'n. Papili'o'j, ili est'u i'a'j ajn, de tiu aŭ ali'a kolor'o, ĉiu'j ili est'as ne'danĝer'a'j—ili viv'as serĉ'ant'e la lum'o'n—la sun'o'n aŭ la flam'o'n de l’ hejm'o'j. Ili ne al'port'as antaŭ'dir'o'j'n, ili al'port'as ĉarm'o'j'n, ili est'as la evident'ig'o de la grand'a viv'o, kiu plen'ig'as la planed'o'n loĝ'at'a'n de ni. Tia'j est'as la papili'o'j.

Scen'o ses'a

La sam'a'j kaj Mario

Mario (kun pak'aĵ'o, singult'ant'e)

Jen mi, mastr'in'o. (Al Eleonor'o.) Atent'u, fraŭl'in'o; nur pro tio, ke mi mult'e am'as vi'n, oni for'send'as mi'n.

Eleonor'o

Kiu for'send'is vi'n?

Mario

La mastr'in'o. Ĉu vi ne sci'as? Mi rakont'is la afer'o'n pri la nigr'a papili'o, kaj ŝi mal'dung'is mi'n. Ĉu mi ne dir'is al vi, ke okaz'os ia mal'feliĉ'o? La papili'o erar'is: anstataŭ en'ir'i en mi'a'n ĉambr'o'n, ĝi en'ir'is en la vi'a'n; sed la antaŭ'dir'o est'is por mi. Pli'e, mi'a pugn-amulet'o fend'iĝ'is; mi las'is ĝi'n sub la sun'o. Ĉio ne'bon'a okaz'as al mi. Fin'e, la vol'o de Di'o plen'um'iĝ'u.

Eleonor'o

Ĉu pa'nj'o for'send'as ŝi'n?

Matildo

Jes.

Eleonor'o

Kial?

Matildo

Ŝi'a apud'est'o ne konven'as al vi. Ne nur la korp'a'j mal'san'o'j est'as komunik'ebl'a'j, tiu'j de la spirit'o ankaŭ est'as.

Eleonor'o

Do, nur pro la superstiĉ'aĵ'o'j?

Matildo

Ver'e tio est'as bagatel'o...

Eleonor'o

Kviet'iĝ'u. De nun mi ne las'os mi'n impres'i, kaj eĉ mi bon'far'os al ŝi.

Matildo

Ĉu vi?

Eleonor'o

Pa'nj'o dir'is al mi de ne long'e, ke pro ne'sci'o ŝi ag'as mal'bon'e.

Matildo

Jes, ver'e.

Eleonor'o

Do, la ne'sci'o est'as afer'o facil'e korekt'ebl'a. Kaj jen mi korekt'os ŝi'n: mi tuj ek'instru'os ŝi'n la leg'ad'o'n.

Matildo

Vi pov'as dir'i: mi tuj lum'ig'os ŝi'a'n anim'o'n.

Eleonor'o

Permes'u, ke ŝi rest'u, pa'nj'o. Mario est'as bon'eg'a knab'in'o.

Matildo

Se vi promes'as plen'um'i, kio'n vi dir'is...

Eleonor'o

Mi promes'as. Ŝi al'port'is al mi la mal'lum'o'n, mi kompens'e liver'os al ŝi la lum'o'n.

Matildo

Tre bon'e. Nun al la sibil'o. (Vok'ant'e.) Mario!

Mario (el'viŝ'ant'e la okul'o'j'n)

Jes, sinjor'in'o!

Matildo

Eleonor'o pet'as, ke mi rest'ig'u vi'n, kaj mi ne vol'as ĉagren'i ŝi'n, por ke ŝi ne atribu'u tio'n al la influ'o de la nigr'a papili'o.

Mario

Tiu mal'ŝat'ind'a!

Matildo

Se la famili'an'o'j plaĉ'as al vi...

Mario (las'ant'e fal'i la pak'aĵ'o'n)

Se ili plaĉ'as!... Sed kie mi trov'os la zorg'o'j'n, kiu'j'n mi ricev'as tie ĉi, la afabl'aĵ'o'j'n, kiu'j'n vi far'as al mi?

Matildo

Nu! Vi pov'as rest'i kun ni la tut'a'n temp'o'n, kiu'n vi vol'os, se vi lern'os kred'i, ke la papili'o'j flug'as pac'e kaj la akrid'o'j, kaj se vi ne far'os sorĉ'aĵ'o'j'n ĝust'a-temp'a'j'n aŭ ne-ĝust'a'temp'a'j'n.

Mario

Mi promes'as, mastr'in'o. Mi mem viv'as tre enu'ig'it'a de tiu'j afer'o'j. Ĉio okaz'as invers'e. Ĉu vi vol'as sci'i? Mi'a'n tut'a'n salajr'o'n de la pas'int'a monat'o mi perd'is pro aĉet'o de bilet'o'j de loteri'o, kaŭz'e de akrid'et'o. Mi renkont'is unu ĉe mi'a kap'kusen'o, kaj pro tio, ke mi'a patr'in'o ĉiam dir'ad'is: "Akrid'et'o ĉe kap'kusen'o, mon'o, mult'e da mon'o", mi aĉet'is bilet'o'j'n abund'eg'e.

Eleonor'o

Kaj post'e?

Mario

Ĉiu'j ne'premi'it'a'j. La papili'o al'ir'as al la ĉambr'o de la fraŭl'in'o, kaj la dom'o fal'as sur mi'n.

Matildo

Tio taŭg'as, por ke vi konvink'iĝ'u. Krom tio, ke vi rest'as en mi'a dom'o, Eleonor'o propon'as instru'i vi'n pri la leg'ad'o.

Mario (ĝoj-radi'e)

Ĉu vi, fraŭl'in'o?

Eleonor'o

Jes.

Mario

Ha! La blank'a papili'o, kiu ven'is antaŭ'hieraŭ.

Matildo (sever'e)

Kio'n vi dir'as?

Mario

Neniam plu, mastr'in'o... (Tre mal'laŭt'e.) La blank'a papili'o... (Kun la man'o'j en ten'iĝ'o de preĝ'o.) Leg'i! Kia'n vol'o'n leg'i mi hav'as, viv'i kun la okul'o'j en la libr'o'j! Est'as dir'at'e, ke kiam oni leg'as, est'as kvazaŭ oni hav'as flug'il'o'j'n—oni ir'as kie'n oni vol'as, ni vid'as kio'n ni dezir'as... Kaj mi tre vol'as vid'i, sed mi est'as kvazaŭ blind'ul'in'o... Ha, fraŭl'in'o! Ne, la papili'o ne est'is nigr'a... ne pov'is est'i... Ha, fraŭl'in'o!... Mi viv'as antaŭ palac'o el or'o kaj ebur'o... La pord'o'j est'as ferm'it'a'j, intern'e est'as riĉ'aĵ'o'j... Kia'j riĉ'aĵ'o'j!... Kaj jen la fraŭl'in'o, kiu dir'as al mi: "Mario, pren'u la ŝlos'il'o'j'n de l’ palac'o, mal'ferm'u la pord'o'j'n kaj en'ir'u". Leg'i!

Matildo

Nu! Ĉu vi vol'as?

Mario

Ĉu mi vol'as?! Ho, mastr'in'o!...

Matildo

Kaj vi promes'as neniam plu dir'i sen'senc'aĵ'o'j'n simil'a'j'n al tiu'j, kiu'j'n vi dir'ad'is al Eleonor'o?

Mario

Mi dir'ad'is, ĉar mi kred'is, sed nun mi est'as konvikita, ke ĉio tio est'as fabel'o. Papili'o'j, akrid'o'j, noktu'o'j... (Post silent'o.) Leg'i! (Subit'e.) Sed, fraŭl'in'o, ĉu vi bon'e vid'is...?

Eleonor'o

Kio'n!

Mario

La... Ne... Mi ĵur'as, mastr'in'o, ke neniam plu mi parol'os pri papili'o'j. (Tre mal'laŭt'e.) Leg'i... Lern'i la leg'ad'o'n... Ne, ne est'as ebl'e, ke la papili'o est'is nigr'a... Ĝi est'is blu'a, cert'e, de la kolor'o de l’ ĉiel'o...

Matildo

Nu, Mario?

Mario (ekstaz'e)

De la kolor'o de l’ ĉiel'o...

Eleonor'o (rid'ant'e)

Kio, knab'in'o...?

Mario

La... la... mi'a alfabet'um'o, fraŭl'in'o... De la kolor'o de l’ ĉiel'o, kaj la liter'o'j bril'ant'a'j kiel stel'o'j... (Plor'as kor'tuŝ'it'e.)

Matildo

Kompat'ind'a knab'in'o! Ver'e, est'us kruel'aĵ'o re'ven'ig'i ŝi'n al la mal'lum'o.

(Kurten'o.)

Sun'radi'o fal'is sur la sep glav'o'j'n, kiu'j dis'ŝir'as la brust'o'n de la Sankt'a Virg'ul'in'o Dolor'at'a, kaj du ge'kolomb'o'j flirt'et'is super la kornic'o'j de l’ templ'o, inter la dens'a'j nub'o'j de bon'odor-fum'o, kiu'j supr'e'n'lev'iĝ'is el la bon'odor-fum'il'o'j, mal'dik'iĝ'ant'e tra la altar'o'j kaj ogiv'o'j. Genu'fleks'int'a, tre ĉast'a kaj mal'ĝoj'a, ten'ant'e blank'eg'a'j'n man'o'j'n kun'met'it'a'j'n en si'n'ten'ad'o de pet'eg'o, kaj la bel'et'a'j'n okul'o'j'n turn'it'a'j'n al la ĉiel'o, tiu, kiu'n mi am'as kaj pri kiu mi sopir'as, preĝ'is kun tiom da fervor'o kaj pi'em'ec'o, ke est'us mal'facil'e sci'i, ĉu ŝi pet'eg'is kompat'o'n pri si'a'j grand'a'j kulp'o'j, ĉu ŝi preĝ'is ard'eg'e por la feliĉ'ec'o de si'a am'o.

—Sankt'a Virg'ul'in'o Dolor'at'a, protekt'u tiu'n, kiu'n mi am'as, kaj pri kiu mi van'e sopir'as.

Mi am'is ŝi'n en tiu mal'long'a inter'temp'o per ĉiu'j fort'o'j de mi'a anim'o, per tut'a sincer'ec'o kaj ek'mov'o de unu'a kor-inklin'o.

Kaj kiam la Di'serv'o fin'iĝ'is, mi ek'vid'is, ke mi'a feliĉ'eg'o ankaŭ fin'iĝ'is, rest'ant'e al mi nur la dolĉ'a-mal'dolĉ'a re'memor'o de tiu'j for'flug'ant'a'j moment'o'j dum kiu'j mi ek'vid'is la paradiz'o'n, ne pov'ant'e ating'i ĝi'n.

—Sankt'a Virg'ul'in'o Dolor'at'a, protekt'u mi'a'n am'o'n.

Tiu, kiu'n mi am'as, kaj pri kiu mi sopir'as, de long'e for'las'is mi'n; sed kiam ŝi for'las'is mi'n, ŝi'a'j bel'eg'a'j okul'o'j renkont'is la mi'a'j'n, kaj neniam plu mi pov'as forges'i ili'n, neniam plu.

Ili est'is, tiu'j okul'o'j, tiel klar'a'j tiel pur'a'j, tiel kviet'a'j, ke oni dir'us ili'n far'it'a'j el porcelan'o, kiel tiu'j de la pup'o'j riĉ'a'j. Okul'o'j, tia'j, kia'j, ne hav'ant'e la rev'em'a'n esprim'o'n de la sufer'ant'o'j, penetr'as en la profund'o'n de l’ kor'o'j por ĵet'i en ili'n la ĝerm'o'n de la pasi'o, kiu mal'saĝ'ig'as kaj mort'ig'as. Okul'o'j tia'j, kia'j de'log'as ni'n kaj supr'e'n'lev'as ni'n al la ĉiel'o; kiu'j for'puŝ'as ni'n kaj instig'as ni'n al krim'o.

—Sankt'a Virg'ul'in'o Dolor'at'a, protekt'u la mar'verd'a'j'n okul'o'j'n de la vir'in'o, kiu'n mi ador'as kaj am'as.

Ŝi for'las'is mi'n, sed ĉu bril'as en la Supr'o la konsol'ig'a lum'o de la stel'ar'o'j, ĉu ter'en'iĝ'as ĝerm'ig'ant'e la ter'o'n, la brul'ant'a'j radi'o'j de l’ sun'o, mi vid'as ili'n ĉiam fiks'at'a'j sur mi'n, persist'a'j kaj kruel'a'j, re'viv'ig'ant'a'j al mi la dolor'o'n perd'i ili'n, kaj la sopir'o'n, kiu kor'tuŝ'as mi'n kaj dolor'as mi'n, kiel mal'feliĉ'ul'o'n. Sed mi dezir'eg'as vid'i ili'n, efektiv'e, de'nov'e, sur'verŝ'ant'a'j'n sur mi'a'n anim'o'n turment'it'a'n la bril'eg'o'n, kiu ilumin'as ili'n kaj post'e ... post'e mort'i.

Kaj kiam, ĉe la last'a moment'o, la anim'o for'kur'os el la ter'a el'volv'aĵ'o, ili ven'u kompat'em'a'j kaj mal'avar'a'j, don'i al mi la last'a'n oleum'o'n de si'a kis'o far'it'a el lum'o.

—Sankt'a Virg'ul'in'o Dolor'at'a, protekt'u mi'a'n am'o'n. Donac'u al mi la favor'o'n hav'i en la last'a moment'o, kiel du vaks'kandel'eg'o'j'n, tiu'j'n ador'at'a'j'n okul'o'j'n, kiu'j for'kur'is de mi kaj si'n impres'as ĉiam sur mi'a'n retin'o'n, persist'a'j kaj kruel'a'j, ĉu bril'as en la Supr'o la konsol'ig'a lum'o de la stel'ar'o'j, ĉu ter'en'iĝ'as, ĝerm'ig'ant'e la ter'o'n, la varm'eg'a'j radi'o'j de l’ sun'o.

—Sankt'a Virg'ul'in'o Dolor'at'a, est'u mal'sever'a, est'u kompat'em'a.

1. Negoc'ist'o anonc'is, ke li bezon'as iu'n, kiu li'n help'u en li'a ofic'ej'o, kaj proksim'um'e kvin'dek knab'o'j si'n prezent'is pet'ant'e la ofic'o'n. Tuj li elekt'is unu el ili, kaj for'permes'is la ali'a'j'n.

2. "Mi dezir'us sci'i", dir'is unu el li'a'j amik'o'j, "kia'j est'as vi'a'j motiv'o'j por akcept'i tiu'n knab'o'n. Li ne montr'is al vi simpl'a'n leter'o'n de rekomend'o."

3. "Vi tut'e erar'as", dir'is la negoc'ist'o. "Li viŝ'is si'a'j'n pied'o'j'n, kiam li en'ir'is, kaj en'ir'int'e, li ferm'is la pord'o'n; tio montr'as, ke li est'as ord'a kaj pur'a."

4. "Li tuj ced'is si'a'n seĝ'o'n al la mal'jun'ul'o, kiu en'ir'is kun unu el la knab'o'j: tia'manier'e pruv'ant'e, ke li est'as tiel bon'a kiel pri'pens'a."

5. "Li de'met'is si'a'n ĉapel'o'n, kiam li en'ir'is, kaj li respond'is mi'a'j'n demand'o'j'n rapid'e kaj konven'e; tio pruv'as, ke li est'as ĝentil'a."

6. "Li pren'is per la man'o la libr'o'n, kiu'n mi sur'las'is sur la plank'o, antaŭ la al'ven'o de l’ knab'o'j, kaj li ĝi'n met'is sur la tabl'o'n, dum ĉiu'j ali'a'j paŝ'is super ĝi aŭ puŝ'is ĝi'n apart'e; tio ĉi montr'as, ke li est'as zorg'em'a."

7. "Li atend'is pacienc'e si'a'n vic'o'n anstataŭ re'puŝ'i unu el la ali'a'j; tiel mi sci'is, sen pli da demand'o'j, ke li est'as modest'a."

8. "Kiam mi parol'is kun li, mi rimark'is, ke li'a'j vest'o'j est'as bon'e bros'it'a'j, li'a'j har'o'j en agrabl'a manier'o, kaj li'a'j dent'o'j blank'a'j kaj pur'a'j."

9. "Kiam li skrib'is si'a'n nom'o'n, mi vid'is, ke li'a'j ung'o'j est'as agrabl'e zorg'it'a'j kaj ne'proviz'it'a'j per pint'o'j kiel tiu'j de kelk'a'j el la ali'a'j knab'o'j."

10. "Ĉu vi ne nom'as tiu'j'n fakt'o'j'n la plej bon'a spec'o de leter'o'j? Mi juĝ'as, ke jes; kaj kio'n mi pov'as dir'i pri knab'o, uz'ant'e mi'a'j'n propr'a'j'n okul'o'j'n dum dek minut'o'j, tio est'as pli valor'a ol ĉiu'j bel'a'j leter'o'j, kiu'j'n li pov'as al'port'i al mi."

Antaŭ mult'a'j jar'o'j viv'is en mal'grand'a urb'o ŝu'ist'o tre mal'riĉ'a, kiu ne pov'is kompren'i, kial ĉiu'j hom'o'j ne hav'as egal'a'n sum'o'n da mon'o. Ĉiu'tag'e, de la maten'o ĝis la nokt'o, li dir'ad'is:

—Mi labor'ad'as sen'ĉes'e, mi est'as ŝpar'em'a, mi ne mon'lud'as, tamen neniam mi hav'as mon'o'n, mi'a'j poŝ'o'j est'as ĉiam kiel korb'o tru'it'a. Ha! Se mi est'us riĉ'a!...

Kaj li vid'ad'is preter'pas'i la luks'e vest'it'a'j'n person'o'j'n. Li aŭd'ad'is fraz'o'j'n or'a'j'n: mi'a'j juvel'o'j, mi'a'j kapital'o'j, mi'a serv'ist'ar'o ktp. Li ĉagren'iĝ'is, tial, ke li ne pov'is parol'i sam'manier'e, kaj tre mal'feliĉ'e li viv'is.

I'a'n tag'o'n, sid'ant'e sur li'a lign'a benk'et'o, sen'art'e far'it'a, li ek'kri'is:

—Se la diabl'o mem vol'us don'i al mi mon'o'n!...

Tuj ek'lum'is fulm'o, kaj aper'is sinjor'o ruĝ'e vest'it'a, kiu dir'is al li:

—Bon'a'n tag'o'n, mi'a bon'a. Pri kio vi pens'as tiel serioz'e! Kio est'as al vi?

—Pro kio tio interes'as vi'n? Se almenaŭ vi don'us al mi mon'o'n, mult'e, mult'eg'e da mon'o...

—Kial ne? Se vi prefer'as mon'o'n, ĝi'n vi hav'os. Mi don'os ĝi'n al vi ĉiu'tag'e.

—Vi ŝerc'as.

—Tut'e ne. Sed est'as tri nepr'a'j kondiĉ'o'j: unu'e, vi dir'os al neni'u eĉ unu vort'o'n pri ni'a afer'o; du'e, vi el'spez'os la tut'a'n mon'o'n antaŭ ol la sun'o sub'ir'os...

—Ĉu vi parol'as sen'ŝerc'e?

—Atend'u moment'o'n. Tri'e, se vi ne plen'um'os tiu'n ĉi inter'konsent'o'n, vi'a anim'o aparten'os al mi.

—Konsent'it'e, dir'is la ŝu'ist'o, post moment'a pri'pens'ad'o.

—Bon'e. Jen est'as paper'o kaj plum'o Sub'skrib'u la kontrakt'o'n per vi'a sang'o. Perfekt'e. Nun, en'ir'u en vi'a'n dom'o'n, kaj ne forges'u unu vort'o'n el ĉio, kio'n mi dir'is.

Nov'a ek'fulm'o, kaj la ruĝ'e vest'it'a sinjor'o mal'aper'is subit'e.

—Sen'dub'e mi rev'is. Tio ne est'as ebl'a. Mon'o, mult'e, mult'eg'e da mon'o por mi? Ne, ne'ebl'e!

Sed sur li'a dik'a fingr'o bril'et'is, kiel mal'grand'et'a ruben'o, gut'o de sang'o. Tiam li lev'iĝ'is ŝancel'iĝ'ant'e, kaj mal'rapid'e direkt'is si'n al si'a bud'o.

Sur la sen'art'a lign'a tabl'o kuŝ'is sak'et'o velur'a. Li palp'is, kaj sent'is i'o'n mal'mol'a'n, rond'a'n. Trem'ant'e de terur'o kaj pro esper'o, li mal'ferm'is la sak'et'o'n. Bril'ant'a'j mon'er'o'j el or'o frap'is li'a'j'n okul'o'j'n mir'ig'it'a'j'n. Kun la palpebr'o'j sen'mov'a'j, larĝ'e mal'ferm'it'a'j, per trem'ant'a'j man'o'j, li el'ŝut'is la en'hav'o'n de la sak'et'o, kaj la mon'er'o'j dis'kur'is dis'ĵet'ant'e flav'a'j'n fajr'er'o'j'n.

Or'o! Or'o! Or'o! Ĝi est'as mi'a! Riĉ'a! Mi est'as riĉ'a, riĉ'eg'a! Bon'e! Ni kviet'iĝ'u! Kio'n mi far'os el tiu mon'o? Unu'e, mi bezon'as vest'i mi'n pli bon'e, loĝ'i en dom'o konven'a, lu'i... lu'i, ne: aĉet'i kaleŝ'o'n. Du'e, manĝ'i bombon'o'j'n. Mi ne sci'as, ĉu ili est'as bon'gust'a'j, aŭ ne. Ver'e, neniam mi sukces'is manĝ'i bombon'o'j'n. Mi tuj ir'os... Ne, mi dev'as tie'n send'i mi'a'n serv'ist'o'n. Sed, kie li est'as? Ha! Tiu mal'riĉ'ul'in'o, kiu loĝ'as proksim'e de mi, hav'as knab'et'o'n dek'jar'a'n. Mi dung'os li'n, kaj mi pag'os po 1 Sm. ĉiu'semajn'e. Ja, tio est'as mal'ŝpar'em'o.

Kaj li komenc'is plen'um'i si'a'n kontrakt'o'n. Li aĉet'is ĉio'n, kio'n li renkont'is. Je la kvar'a hor'o post'tag'mez'e rest'is ankoraŭ unu spes'mil'o.

—Almoz'o'n! Mi mal'sat'as.

—Morgaŭ. Mi hav'as nur unu spes'mil'o'n, kaj mi bezon'as fum'i cigar'o'n.

La sekv'ant'a'n maten'o'n, kiam li el'lit'iĝ'is, jam sur la tabl'o de li'a princ'a palac'o kuŝ'is la infer'a donac'o. Li maten'manĝ'is, kaj jung'ig'is la ĉeval'o'j'n al si'a kaleŝ'o, kaj re'komenc'is el'spez'i la mon'o'n. En la fin'o de la tag'o est'is ankoraŭ mult'e da ĝi en li'a mon'uj'o. Al li'a cerb'o ne ven'is la plej simpl'a ide'o pri la nepr'a el'spez'o de la mon'o. Tiam li ek'promen'is kun la mon'uj'o en'hav'ant'a la rest'ant'a'n mon'o'n. Mez'e de grand'a publik'a ĝarden'o, kiel hazard'e, li fal'ig'is la mon'uj'o'n, kaj re'ven'is hejm'e'n tre ĝoj'e. Tuj kiam li en'ir'is, iu vok'is li'n.

—Sinjor'o markiz'o, dir'is al li jun'ul'o, mi trov'is tiu'n ĉi mon'uj'o'n, kiu aparten'as al vi.

—Ja, vi est'as honest'a hom'o. Mi est'as kontent'a je vi. Konserv'u ĝi'n kiel memor'aĵ'o'n de vi'a bon'a ag'o.

—Pardon'u mi'n, sinjor'o, ne pro vi'a mon'o mi al'port'is la mon'uj'o'n. Mi ne akcept'as.

I'a'n tag'o'n la polic'estr'o arest'ig'is li'n por klar'ig'o'j: oni murmur'et'ad'is, ke li far'as ne'leĝ'a'j'n mon'er'o'j'n. Li prezent'is specimen'o'j'n. La spert'ul'o'j re'kon'is ili'n leĝ'a'j. Tamen li perd'is mult'e da temp'o antaŭ ol la afer'o est'is decid'it'a. Tuj post la liber'ig'o li trink'is iom da brand'o por klar'ig'i la ide'o'j'n. Li ne sukces'is. Tiam li drink'is. Li ebri'iĝ'is, kaj dorm'is ĝis la sekv'ant'a tag'o.

Kiam li vek'iĝ'is, bel'a kaj rid'et'ant'a sinjor'o, frak'e vest'it'a, salut'is li'n, kaj tre afabl'e dir'is:

—Mi hav'as i'o'n por dir'i al vi, sinjor'o.

Sci'volont'e li esplor'is la luks'a'n ĉambr'eg'o'n, kaj terur'ig'it'e li vid'is, ke ĉie est'is or'o, or'o, mult'e da or'o; sur la tabl'o, sur la lit'o, sur la parget'o, sur la spegul'o'j, ktp.

—Tra kie vi en'ir'is? Kio'n vi dezir'as? Ĉu mon'o'n? Al ĉiu'j diabl'o'j la mon'o!

—Ne pri mon'o, sinjor'o, sed pri ali'a afer'o. Ĉu vi bon'vol'os don'i al mi aŭdienc'o'n?

Post mal'ĝentil'a osced'o, li dir'is:

—Bon'e! Sid'iĝ'u sen'ĝen'e. Mi aŭd'as vi'n.

La sinjor'o frak'e vest'it'a ne akcept'is la invit'o'n. Li nur frap'is sur la plank'o'n, kaj tuj sulfur'a fum'o ek'aper'is, kaj la ruĝ'e vest'it'a donac'int'o de la mon'o si'n prezent'is al la kompat'ind'a ŝu'ist'o.

—Kio far'iĝ'is la or'o, kiu'n mi don'is al vi?

—Ho ve! Mi drink'is, kaj mi dorm'is mult'e pli ol mi esper'is. Mi ne pov'is ankoraŭ el'spez'i la tut'a'n mon'o'n, kiu'n mi ricev'is hodiaŭ.

—Ne, sinjor'o, vi erar'as. Jam de tri tag'o'j vi ne el'spez'as la tut'a'n mon'o'n, laŭ ni'a kontrakt'o.

—Aŭskult'u mi'n, bon'a amik'o. Mi aĉet'is la plej mult'e'kost'a'j'n objekt'o'j'n, mi est'as tre riĉ'eg'a. Por dir'i al vi la ver'o'n, mi ne sci'as, kio'n plu aĉet'i. Mi ne vol'as vi'a'n or'o'n: al mi ĝi ne don'as la feliĉ'o'n, kiu'n mi esper'is. For'port'u ĝi'n, kaj las'u mi'n trankvil'a.

—Ne, tut'e ne. Vi ne aplik'ad'is la or'o'n, kiu'n mi don'is al vi, en konven'a manier'o. Vi forges'is, eĉ vi evit'is, el'spez'o'n ne'fin'ebl'a'n, por kiu ne est'as sufiĉ'e da mon'o en la tut'a mond'o. Vi forges'is, vi evit'is la mal'riĉ'ul'o'j'n. Neniam vi don'is almoz'o'n. Neniam vi konstru'is. Neniam vi eduk'is. Neniam vi labor'is. Or'o est'as mi'a plej bon'a per'il'o. Se mi las'us vi'n kaj ne kun'port'us ĝi'n, mi perd'us du grav'a'j'n posed'aĵ'o'j'n: mi'a'n kar'a'n arm'il'o'n kaj vi'n, mal'bon'ul'o'n.

Fulm'o tim'ig'a sekv'is tiu'j'n vort'o'j'n. La palac'eg'o far'iĝ'is de'nov'e bud'o, kaj en ĝi'a sol'a ĉambr'et'o, sur la plank'o el ter'o, rest'is nur la korp'o sen'anim'a de la ŝu'ist'o karb'iĝ'int'a.

Kia memor'ind'a tag'o, tiu de la ekskurs'o al Pão de Assucar (Suker'pan'o), la genu'o de la Ŝton'a Gigant'o, dum la ne'forges'ebl'a 5a Brazila Kongres'o de Esperant'o! Ĉiu'j, kiu'j ĝi'n ĉe'est'is, sent'as ankoraŭ hodiaŭ,—jam pas'is tri monat'o'j!—la plezur'o'n tiam ĝu'it'a'n, al'don'it'a'n de la plezur'o re'memor'i agrabl'a'n tem'o'n. Mez'e de la viv'o ĉiu'tag'a, proz'a, batal'ant'a est'is sen'dub'e ver'a ripoz'o spirit'a tia ekskurs'o, kie reg'is la konfid'o, la amik'ec'o, la sen'pri'okup'ec'o, ĉiu si'n vid'ant'e inter preskaŭ ne'kon'at'ul'o'j, sed si'n prezent'ant'e, si'n kon'at'ig'ant'e per la verd'a stel'o, forges'ant'e mal'am'o'n, mal'ĝoj'o'n, kontraŭ'aĵ'o'j'n. Ĉiu'j sent'is, ke ja ekzist'as tio, kio'n oni nom'as Esperant'uj'o, por esprim'i lok'o'n por pac'o kaj am'o frat'a.

Tiel profund'a'n impres'o'n mi ricev'is, ke ankoraŭ hodiaŭ spirit'e mi re'vid'as klar'eg'e la scen'o'j'n kaj la scen'ej'o'n de unu el ni'a'j plej bel'a'j numer'o'j de la program'o'j de ni'a'j modest'a'j kongres'o'j. Kaj sub tia plezur'ig'a impres'o plaĉ'as al mi re'memor'ig'i tia'n ekskurs'o'n, rakont'ant'e al mi'a'j leg'ant'o'j (ebl'e la mult'e'nombr'o est'as vant'a tro'grand'ig'o) kelk'a'j'n fakt'o'j'n ne publik'ig'it'a'j'n. Kiam la kongres'an'ar'o al'ven'is al la staci'dom'o de Praia Vermelha (Ruĝ'a Mar'bord'o), la veter'o est'is bel'eg'a: la ĉiel'o blu'a, sen'nub'a, la aer'o freŝ'a, la tut'a natur'o rid'et'is ĝoj'e: cert'e pro la kun'help'o de la graci'a'j sam'ide'an'in'o'j. Ni rest'is en ĝoj'a atend'o dum preskaŭ unu hor'o ĝis la ek-supr'e'n'ir'o. Kiam ek'vetur'is la unu'a grup'o, mi rimark'is, ke unu el ni'a'j plej bel'a'j sam'ide'an'in'o'j trov'as ĉiam motiv'o'n por daŭr'e est'i en sam'a lok'o. Mi observ'is la fakt'o'n, sed mi ne pov'is ĝi'n al mi klar'ig'i. Post iom da temp'o mi ne pov'is mi'n de'ten'i, kaj mi demand'is:

—Fraŭl'in'o, kial vi ne supr'e'n'ir'as?

—Mi tre tim'as, mi ne ir'os ĝis la supr'o. Mi rest'os tie ĉi. Mi tim'as. Kio'n? Mi mem ne sci'as, sed mi tim'as.

S-ro Frid'ol'in'o Cardoso, la afabl'a administr'ant'o de la aer'a fer'voj'o, kiu star'is proksim'e, si'n inter'met'is:

—Ĉu vi tim'as i'a'n danĝer'o'n pro la konstru'ad'o de la fer'voj'o? Mi cert'ig'as al vi, ke tut'e ne est'as ia danĝer'o. Ne tim'u! Aŭskult'u mi'n pacienc'e!

Kaj la ĉarm'a fraŭl'in'o aŭskult'is pacienc'e. Sed mi rimark'is ankaŭ, ke por pli bon'e tio'n far'i, ŝi turn'is si'n al la punkt'o fin'a de la tram'voj'o, tia'manier'e, ke ŝi pov'u vid'i la ven'ant'a'j'n person'o'j'n. Sen'dub'e simpl'a koincid'o.

—Mi tuj montr'os al vi la prav'o'n de mi'a'j vort'o'j, daŭr'ig'is S-ro Frid'ol'in'o. Ver'e, inter la de'ir'a staci'dom'o kaj la mont'et'o Urca est'as long'o je 600 metr'o'j, kaj inter Urca kaj Pão de Assucar, 800 metr'o'j. Sed... vid'u mem! La rel'o'j est'as far'it'a'j el du metal'faden'o'j paralel'a'j, fiks'it'a'j ĉe la supr'a part'o, kaj liber'a ĉe la mal'supr'a.

—Do, la vetur'il'o fal'os!...

—Tut'e ne! Pacienc'iĝ'u! Pez'aĵ'o'j el metal'o, je 30 ton'o'j metr'a'j por la unu'a segment'o, kaj je 33 por la du'a, far'as la streĉ'o'n ne'ŝanĝ'ebl'a. Ĉiu vetur'il'o est'as sufiĉ'e ampleks'a por 20 vojaĝ'ant'o'j, sed por ili'a komfort'o vojaĝ'as nur 16. La vetur'il'o pend'as de rel'o'j je 44 mili'metr'o'j de diametr'o, far'it'a'j el ŝtal'faden'o'j, kaj posed'as rezist'o-kapabl'o'n de 150 tun'o'j kontraŭ romp'iĝ'o. La vetur'il'o'j est'as tir'it'a'j de ŝtal'a ŝnur'eg'o kies rezist'o-kapabl'o est'as 26 000 kilo'gram'o'j. Sed maksimum'e oni bezon'as nur 3000. Do, la ne'danĝer'ec'o est'as klar'eg'a. La tut'a vojaĝ'o daŭr'as 8 minut'o'j'n kaj du'on'o'n...

—Do, tut'e ne est'as danĝer'a la voj'o? inter'romp'is la flor'o mir'ind'a.

—Tut'e ne! Fid'u tut'anim'e!

—Bon'e! Ni ir'u!

Sed kiam la fraŭl'in'o dir'is tia'j'n vort'o'j'n, ŝi si'n jam est'is turn'int'a al person'o, ĵus al'ven'int'a, kiu tiel long'e atend'ig'is la graci'a'n sam'ide'an'in'o'n.

Tiam mi kompren'is kiel la klar'ig'o de S-ro Frid'ol'in'o tiel bon'e efik'is.

Mi decid'is akompan'i la printemp'a'n par'o'n, kaj ĝu'i la vojaĝ'o'n, ĉirkaŭ'it'a de atmosfer'o jun'a kaj am'a. Sed kiam mi vol'is en'ir'i en la vagon'et'o'n, S-ro Frid'ol'in'o tre ĝentil'e mal'help'is mi'n, dir'ant'e:

—Jam en'est'as 16 person'o'j...

—Bon'e! rezignaci'e mi murmur'et'is. Ni las'u la 16 person'o'j'n, kaj ni atend'u ni'a'n vic'o'n. Dum'e ni inter'parol'u pri la 16 regul'o'j de la fundament'a gramatik'o, kaj ni lud'u la rol'o'n de la kvar person'o'j ankoraŭ akcept'ebl'a'j.

Kaj mi ek'montr'is la gramatik'o'n al S-ro Frid'ol'in'o, kiu de temp'o al temp'o dir'ad'is al mi: "Pardon'u!" por don'i ordon'o'j'n por la bon'a funkci'ad'o de la vojaĝ'o'j. Tia'manier'e, li pov'is lern'i nur unu vort'o'n en Esperant'o, kaj nur unu form'o'n gramatik'a'n: "Pardon'u!"

Fin'e mi lok'ig'is mi'n en la vetur'il'o. Ni est'is 20 person'o'j; sed la administr'ant'o klar'ig'is al mi, ke infan'o'j ne est'as person'o'j, kaj pro tio la kvar infan'in'o'j kvin'jar'a'j ne est'as kalkul'ebl'a'j.

Kia bel'eg'a panoram'o! Kviet'e rul'ant'e sur la rel'o'j, la pend'ant'a vetur'il'o transport'is ni'n al la supr'o de Urca. Super la ekstrem'o sud'a de la urb'o, ni est'is kvazaŭ en aeroplan'o. Dekstr'e, mal'dekstr'e, la panoram'o est'as impres'ig'a. Ĉie mar'o, ĉie ter'o! Insul'o'j, mar'bord'o'j, lum'tur'o'j, fortik'aĵ'o'j; la siluet'o mal'proksim'a de la mont'ar'o'j, kiu'j pli'bel'ig'as la bel'eg'a'n golf'o'n Guanabara.

De Urca ĝis Pão de Assucar la vetur'il'o rul'as super la abism'o. La panoram'o far'iĝ'as pli kaj pli impres'ig'a.

Kiam mi al'ven'is al la bel'vid'ej'o, vast'a kaj poezi'a, mi aŭd'is s-in'o'n F.;

—Help'u ni'n! Help'u ni'n!

—Kio okaz'as? mi demand'is terur'ig'it'a.

—Ni est'as arest'it'a'j!

Mi star'is mal'trankvil'ig'it'a. Mi vid'is nek katen'o'j'n, nek polic'an'o'j'n, nek mod'ist'in'o'j'n, nek flor'o'j'n. Nur la muzik'ist'ar'o lud'is vals'o'n. Sen'dub'e la sinjor'in'o'j est'is fiks'it'a'j sur la benk'o per la akord'o'j de la orkestr'o. Sed por tio oni pet'as help'o'n de kun'danc'ant'o. Tiel mi invit'is s-in'o'n F. por danc'i.

—Ne, ne! Ni est'as arest'it'a'j de la vent'o.

Efektiv'e, la vent'o blov'ad'is fort'e, kaj ne permes'is, ke la sinjor'in'o'j star'iĝ'as. Ok sinjor'in'o'j, jun'a'j kaj mal'jun'a'j, rest'is sid'ant'a'j silent'e sur benk'o, batal'ant'e kontraŭ sinjor'o vent'o! Kia fort'o... tiu de la vent'o! Batal'i kontraŭ vir'in'o! Kio'n far'i? Jen star'is la demand'o, kiu'n, pro mi'a kon'at'iĝ'o kun tia sinjor'o, mi solv'is. Mi propon'is danc'i, de'nov'e. Fraŭl'in'o'j kaj sinjor'in'o'j rifuz'is unu'voĉ'e. Se nur promen'ant'e, la vent'o... Mi prav'ig'is ili'n, kaj mi danc'is tut'e sol'a. Mi ne sci'as, ĉu pro tio aŭ pro ali'a kaŭz'o, la ver'o est'as, ke la vent'o kviet'iĝ'is iom'et'e. Eĉ tiam la sinjor'in'o'j ne kuraĝ'is for'las'i si'a'n rifuĝ'ej'o'n. Kun kia bedaŭr'o! Neniam oni danc'is antaŭ'e sur la supr'o de Pão de Assucar! Ĉu la ge'esperant'ist'o'j ne far'os tio'n, malgraŭ la vent'o? Por tia spec'o de batal'ant'o'j ne est'as bar'il'o'j.

La ali'a'j ge'kongres'an'o'j ĵus al'ven'as, kaj mi demand'as:

—Kiu danc'as? Kiu ne danc'as?

Kaj mi form'is du grup'o'j'n. El la ne'danc'ant'a grup'o mi far'is mur'o'n viv'ant'a'n, kaj mi uz'is ĝi'n, kiel vent'o'ŝirm'il'o'n. Jen solv'it'a la problem'o!

Ĉiu'j ek'danc'is. Ankaŭ mi danc'is kun tre graci'a fraŭl'in'o, unu el la plej disting'ind'a'j esperant'ist'in'o'j, al kiu mi klar'ig'is la diferenc'o'n inter vent'et'o, vent'o kaj vent'eg'o.—La fraŭl'in'o ek'enu'is. Tiam, mi kompar'is la vent'eg'o'n de la natur'o kun tiu de l’ kor'o, esperant'e, ke la fraŭl'in'o tuj kompren'os mi'n. Erar'o! La fraŭl'in'o tut'e ne kon'as la vent'eg'o'j'n de l’ kor'o! Feliĉ'a knab'in'o!

Kiam ni fin'is la du'a'n vals'o'n, ĉe la horizont'o aper'is mal'grand'a nub'o.

—Baldaŭ ni est'os ĉirkaŭ'it'a'j de nub'o'j, fraŭl'in'o.

—Do, ni danc'os inter nub'o'j?

—Jes. Sed mi opini'as, ke ne est'os tre agrabl'e.

—Kial ne?

Mi klar'ig'is al mi'a kun'ul'in'o tio'n, kio est'as nub'o'j, kaj tiu'foj'e mi'a klar'ig'o est'is interes'ig'a. Ne dub'u pri la kler'ec'o de ni'a sam'ide'an'in'o.

Kaj ni rest'is inter nub'o'j, mi ne sci'as kiom da temp'o. Mi las'as al vi'a sagac'o, mi'a dub'em'a leg'ant'o, diven'i, de kia kolor'o est'is la nub'o'j: ĉu blank'a'j, ĉu nigr'a'j, ĉu roz'kolor'a'j.

Kiam mi mal'supr'e'n'ir'is, mi est'is mal'ĝoj'a. Mi est'is pens'ant'a pri la rev'o'j, nub'o'j kiu'j'n ni star'ig'as sur la ĉiel'o de ni'a viv'o, kiu'j'n la sun'o de l’ am'o kolor'as, kiu'j'n la vent'o de la mal'esper'o for'pel'as.

"Kiu'n aĝ'o'n, kiu'n religi'o'n, kiu'n nom'o'n?" demand'is la juĝ'ist'o, sulk'ig'ant'e per la man'o har'aĵ'a la denunc'o'n, sol'a'n dokument'o'n postul'it'a'n por permes'i la kondamn'o'n al mort'pun'o.

"Tri'dek'jar'a, hebre'in'o, Lin'a Petrowski", respond'is la juĝ'ot'in'o per voĉ'o unu'ton'a, preskaŭ ne mov'ant'e la lip'o'j'n, en for'don'it'a si'n'ten'ad'o, kun la rigard'o fiks'it'a sur la katen'o'j.

Ŝi est'is vir'in'o ankoraŭ bel'a, sur kies vizaĝ'o'n pal'ig'it'a'n la mal'feliĉ'o gravur'eg'is fortik'e si'a'j'n sign'o'j'n. Oni diven'is pro la rand'o ruĝ'a de la palpebr'o'j, la post'sign'o'n de la sen'dorm'ec'o kaj pro la kun'tir'iĝ'o de la buŝ'o sen'kolor'ig'it'a, la histori'o'n de mal'nov'a dolor'o.

Ŝi mort'ig'is dum unu sol'a nokt'o kvar soldat'o'j'n dorm'ant'a'j'n; kaj kiam ŝi est'is arest'at'a, oni surpriz'is ŝi'n kis'ant'a kun frenez'ul'in'a fervor'o la ponard'o'n, uz'it'a'n por la buĉ'ad'o.

—Ĉu vi konfes'as la krim'o'n, pri kiu oni akuz'as vi'n?

—Cert'e, mi konfes'as. Mi mort'ig'is ili'n: kvar soldat'o'j'n. Ili dorm'is. Mi ir'is mal'rapid'eg'e, pied'o'n post pied'o, sen la plej mal'grand'a bru'o, re'ten'ant'e la spir'o'n, kaj mi ponard'is ili'n, ne don'ant'e temp'o'n, por ke ili ĝem'u, per tiu ponard'o, kiu kuŝ'as tie sur la tabl'o. Dum ses jar'o'j mi'a kar'a kun'ul'o rest'is sen'okup'a, sed kiam de ĝi mi pet'is help'o'n,—ho!—ĝi vund'is kvazaŭ tondr'o bon'ven'a.

Kaj unu'salt'e ŝi kurb'iĝ'is sur la arm'il'o'n, kis'is ĝi'n, kaj re'ven'is al si'a lok'o kaj al la sam'a for'don'it'a si'n'ten'ad'o.

La juĝ'ist'o fiks'e ŝi'n rigard'is.

La lip'o'j de la mal'feliĉ'ul'in'o trem'ad'is, kvazaŭ la mal'varm'o de la ŝtal'o est'is kaŭz'int'a en ŝi strang'a'j'n kun'tir'iĝ'o'j'n volupt'a'j'n.

—Parol'u, ordon'is la juĝ'ist'o. Dir'u la kaŭz'o'n, kiu vi'n instig'is al la krim'o.

—Ĉu parol'i? Ne est'as neces'e. Sufiĉ'as, ke vi el'prem'u mi'a'n kor'o'n, en kiu mi kun'prem'is, dum ses jar'o'j tro'e long'a'j, la ne'dir'ebl'a'n stimul'o'n de la venĝ'o. El'tir'ig'u mi'a'n kor'o'n el la brust'o, prem'eg'u ĝi'n, kaj vi sci'os.

—La juĝ'ist'o ne vol'as fraz'o'j'n. Parol'u, mi ripet'as.

—Nu! mi parol'os. Ĝi okaz'is en Moskvo, en la jar'o 1899. La grand'duk'o Sergio komenc'is si'a'n mal'nobl'a'n reg'ad'o'n de turment'eg'o, dis'sem'ant'e larm'o'j'n kaj mal'pur'aĵ'o'j'n... Ĉu vi sci'as tio'n? Ebl'e ne. La moral'o de la sklav'o'j ne ĉiam est'as la moral'o de la liber'ul'o'j. Vi'a moŝt'o juĝ'ist'a est'as unu el ili: vi serv'as la tiran'ec'o'n, kio vol'as dir'i, ke vi serv'as la infer'o'n. Vi de'met'is la hom'a'n ind'ec'o'n profit'e je plen'ig'o de la stomak'o! Fin'e: mi kred'as je la fatal'a'j dekret'o; de l’ sort'o... Vi'a moŝt'o juĝ'ist'a est'as difin'it'a de la sort'o, kaj ebl'e mi vi'n tim'eg'ig'as.

—Mi mal'permes'as dir'i tia'j'n flank'aĵ'o'j'n. Se vi ne respond'as, mi vi'n vip'ig'os.

—Est'is en Moskvo, en la jar'o 1899. La grand'duk'o, zorg'ant'o de la orf'ej'o'j, si'n okup'is precip'e pri la sen'honor'ig'o de la eduk'at'in'o'j. Unu el ili, sufer'ant'in'o de la mal'ĉast'ul'o imperi'a, rakont'is al si'a frat'o, leŭtenant'o de la gvardi'o'j, si'a'n ne'mezur'ebl'a'n mal'feliĉ'o'n. La jun'ul'o rapid'eg'is al la palac'o, ek'cit'is la grand'duk'o'n al mort'ig'a duel'o; sed la mal'kuraĝ'ul'o rifuz'is batal'i, kaj send'is al Siberio la venĝ'ant'o'n de la sen'honor'it'in'o.

La rus'a'j princ'o'j ne batal'as: ili mal'glor'iĝ'as.

En tiu sam'a epok'o Sergio dekret'is la el'pel'o'n de la hebre'o'j. Mi'a patr'o for'kur'is; kaj mi rest'ad'is, kun'e kun mi'a patr'in'o paraliz'it'a. Ni est'is en'skrib'it'a'j en la mal'nobl'a registr'o'libr'o....

—En kia registr'o'libr'o?

—En tiu de la prostitu'in'o'j. Sed mi pet'as pardon'o'n de vi. Mi'a patr'in'o est'is sankt'ul'in'o, kaj mi est'is virg'ul'in'o...

La juĝ'ist'o star'iĝ'is subit'e, kvazaŭ li vid'is aper'i, kuraĝ'eg'a, antaŭ si'a'j okul'o'j, la fantom'o'n de la mal'ĝoj'eg'o, kaj kun la har'o'j star'ig'it'a'j kaj la buŝ'o mal'ferm'eg'it'a balbut'is:

—Mi ne kompren'as. Mi ĵur'as je Di'o, ke mi ne kompren'as.

—Ho! Vi'a moŝt'o juĝ'ist'a hav'as kor'o'n... Kia surpriz'o! Mi klar'ig'os. La dekret'o ordon'is, ke la hebre'o'j est'u el'pel'it'a'j, sed ke la hebre'in'o'j est'u toler'at'a'j, kondiĉ'e ke ili si'n en'skrib'ig'os en la prostitu'in'a registr'o'libr'o... Ĉu vi nun kompren'as? Por ne for'las'i mi'a'n patr'in'o'n!... mi en'skrib'iĝ'is.

Preskaŭ neniam mi el'ir'is el mi'a hejm'o: La vir'in'o'j est'is kapt'at'a'j sur la strat'o'j kaj al'konduk'at'a'j al la plej proksim'a polic'a posten'o... por kurac'ist'a ekzamen'o. Iu'n tag'o'n mi ir'is al la apotek'o pro kurac'il'o por mi'a patr'in'o... Oni mi'n arest'is... Ho! Kia kruel'a afer'o! Oni al'konduk'is mi'n al la posten'o, kaj mi est'is brut'e ekzamen'it'a. Mi'a virg'ec'o ŝajn'is ribel'o. Oni al'konduk'is mi'n al la apud'est'o de la grand'duk'o!... Li mem, la ponard'ist'o, ankaŭ mi'n ekzamen'is. Mi est'is sven'int'a. Kiam mi re'konsci'is, mi aŭd'is la voĉ'o'n kapr'o-simil'a'n de la grand'duk'o: "Oni al'konduk'u ŝi'n al la polic'a posten'o, kaj oni ordon'u al ĉiu'j soldat'o'j, ke ili plen'um'u la ordon'o'j'n de la dekret'o."

La juĝ'ist'o al'proksim'iĝ'is al la mal'feliĉ'ul'in'o, kaj sen'sent'e li prov'is ŝir'i la katen'o'j'n per si'a'j ung'o'j.

"Trem'et'ant'e pro terur'o, mi al'ven'is al la polic'a posten'o. La ordon'o de Sergio, akcept'it'a per aplaŭd'ad'o'j, est'is plen'um'ot'a... Re'e mi sven'is. Mi ne sci'as kiom da temp'o daŭr'is mi'a turment'o. Mi ne sci'as. Di'o vol'is, ke mi ne mort'u. Por kio? Por mi'n venĝ'i! Kaj mi venĝ'is!

Re'kon'sci'ant'e, mi hav'is la korp'o'n tra'bor'it'a'n per dolor'o'j kaj mal'pur'aĵ'o'j... Intern'e de mi mal'plen'aĵ'o... mi est'is sen anim'o. Star'ant'a'j, kraĉospruĉitaj per la ebri'ec'o de volupt'o kaj de mal'ĉast'ec'o, kvar soldat'o'j...

—Mi est'as nom'at'a Iv'a'n Koroff, mi'a bel'a...

—Mi est'as Miĥaelo Turgueff, am'at'in'o mi'a...

—Stanislavo Kryé, mi'a kor'o...

—Petro Sturm, bird'et'o mi'a...

Frenez'ig'it'a, kun la krur'o'j ŝancel'iĝ'ant'a'j kaj lac'ig'it'a'j, tremp'eg'it'a je koler'o kaj antipati'eg'o, mi al'flug'is dom'e'n: mi'a patr'in'o est'is mort'int'a."

"Ĉu vi vol'as for'kur'i, fil'in'o mi'a?" demand'is la juĝ'ist'o, grinc'ig'ant'e la dent'o'j'n, kaj kun la pupil'o'j tre pli'larĝ'ig'it'a'j, kiel tiu'j de mort'ant'o.

"Ne!" ek'kri'is Lin'a Petrowski: "mi vol'as mort'i. Mi vest'ig'is mi'a'n patr'in'o'n per ŝi'a'j plej bon'a'j vest'o'j; mi far'is ŝi'a'n en'ter'ig'ir'o'n. Mi ŝi'n akompan'is al la tomb'ej'o, kaj post kiam la tomb'ist'o fin'is si'a'n labor'o'n de etern'a esting'ad'o, mi fal'is kun la brust'o kaj la vizaĝ'o sur la ter'o'n mal'kompakt'a'n de la tomb'o, mi glu'is la buŝ'o'n sur la ter'o amik'a kaj mi parol'ad'is persist'e en la ĉerk'o'n. Mi dir'is la ĵur'o'n de la venĝ'o..."

"Ĉu vi vol'as for'kur'i, martir'in'o?" re'e demand'is la juĝ'ist'o, al'glu'ant'e la lip'o'j'n febr'a'j'n sur la man'o'j'n glaci'e mal'varm'a'j'n de la mort'ig'int'in'o.

—Ne, mi vol'as mort'i, nur. Mi kolekt'is la last'a'j'n mon'er'o'j'n, mi aĉet'is ponard'o'n, kaj mi komenc'is mi'a'n dolor'plen'a'n viv'o'n de ombr'o vag'ant'a, ĉe la ĉirkaŭ'aĵ'o'j de la grand'duk'a palac'o. Neni'u atent'ad'is pri mi. Mi makul'ad'is la vizaĝ'o'n per kot'o, mi dorm'ad'is sub la ĉiel'o, somer'e kiel vintr'e, tim'ant'e mal'san'iĝ'i, tim'ant'e mort'i, pet'ant'e almoz'o'n de la mal'riĉ'ul'o'j, evit'ant'e la soldat'o'j'n, for'kur'ant'e de la lum'o, por atend'i Sergion.

Kvin jar'o'j'n, pli ol kvin jar'o'j'n, tiel'e, kun vulkan'o en la brust'o kaj la ponard'o apud la kor'o...

Unu tag'o'n mi aŭd'is ek'bru'eg'o'n, neniam antaŭ'e sent'it'a'n. Terur'ig'it'e, mi el'ir'is el mi'a kaŝ'ej'o, antaŭ'vid'ant'e, ke mi'a venĝ'o mi'n for'las'as... La bomb'o de Kalaieff pun'is la turment'ant'o'n de mi'a viv'o...

Ĝi est'is la venĝ'o de Kalaieff, kiu tiam efektiv'iĝ'is, sed ne la mi'a, ho! ne... De si'a mal'proksim'a tomb'o mi'a patr'in'o kri'eg'ad'is. De si'a ne'kon'at'a ekzil'ej'o mi'a patr'o send'ad'is man'o'sign'o'j'n ne'kompren'ebl'a'j'n... Sur la lit'aĉ'o de la polic'a arest'ej'o mi'a virg'ec'o sang'o'makul'it'a singult'ad'is... Mi hav'is la vid'o'n fantom'a'n de la fin'o de l’ mond'o. La pec'et'o'j de la korp'o de Sergio kot'makul'as la asfalt'o'n de la plac'o, kaj mi'a imag'kapabl'o konvulsi'e sku'et'it'a ek'vid'ad'is, ĉe nigr'a fend'o de la ter'o, la demon'o'n sub'ter'iĝ'i kun'port'ant'e en si'a'j brak'o'j kun kares'o'j ekstrem'a'j, la anim'o'n de la grand'duk'o... Subit'e, kiel sonor'il'o'j por mort'int'o'j, son'is en mi'a krani'o kvar nom'o'j mal'ben'it'a'j... Mi ne pov'us dir'i tio'n, kio okaz'is... Mi memor'as mal'preciz'e, ke mi farad'is demand'o'j'n... Oni arest'is mi'n. Mi pas'ig'is ok monat'o'j'n sufer'ant'e en karcer'o mal'lum'a kaj mucid'a; sed mi ne mal'san'iĝ'is, malgraŭ la re'maĉ'ad'o lac'ig'a de la fort'eg'a'j puŝ'o'j al venĝ'o, trans'don'it'a, per la vol'o de la sort'o, de la ordon'ant'o al li'a'j bandit'o'j... Fin'e oni sen'muŝ'ig'is la arest'ej'o'n, el'pel'ant'e la mizer'ul'o'j'n.

La paf'ad'o de la kozak'o'j, tondr'ant'a en la strat'o'j, sen'pez'ig'is la imperi'estr'a'n kas'o'n je la ŝarĝ'o nutr'i la arest'it'o'j'n. Mi el'ir'is kun mi'a ponard'o. Neniam ili esplor'is mi'a'j'n poŝ'o'j'n, mirakl'e!

Ĉe la pord'o de la arest'ej'o, soldat'o el'parol'is mi'a'n nom'o'n... Mi re'turn'e'n rigard'is rapid'e, kaj mi re'kon'is unu el la kvar!

—Kiel vi est'as nom'at'a?

—Stanislavo Kryé. Ven'u kun mi. Mi dolĉ'e ĉagren'iĝ'as pro vi'a for'est'o. Mi'a'j kamarad'o'j ankaŭ sopir'as...

"Kaj... Ĉu vi ir'is?" demand'is angor'e la juĝ'ist'o.

—Mi ir'is, al la sam'a polic'a arest'ej'o. Ĉe'est'is la kvar.

Facil'e mi ced'is al ĉio, kondiĉ'e ke ili mi'n kaŝ'us dum la nokt'o, ĉar mi tim'as la paf'ad'o'n... Ili promes'is. Mi ferm'is la okul'o'j'n kaj mi sent'is la ponard'o'n trem'et'i, apud mi'a karn'o, kun intens'a ĝoj'eg'o paradiz'a... Mi'a sent'o-kapabl'o vapor'iĝ'int'a ne plu las'is al mi la konsci'o'n de mi'a korp'o... Mi ne sci'as, mi ne sci'as... Mi sub'met'iĝ'is al ĉio, kaj kiam ek'nokt'iĝ'is, mi ŝajn'ig'is dorm'i. La kvar, tiu'j dorm'eg'is. Tuj, ĉe la komenc'o de ili'a dorm'o, mi prov'is star'iĝ'i. Petro Sturm ronk'is pli laŭt'e. Mi tim'is ili'n vek'i, kaj mi re'fal'is en mi'a'n ŝajn'a'n dorm'o'n. Fin'e, ho! mi star'iĝ'is, kaj mi'a kar'a ponard'o send'is al la Sergia kun'est'o la kvar send'it'o'j'n de la infer'o. Jen mi'a histori'o. Ĝi est'as mal'ĝoj'a, ĉu ne? Nun mi bezon'as mort'i. Ĉu vi sci'as ia kial'o'n? pro tio, ke, por plen'ig'i mi'a'n mizer'o'n, mi tim'as... ke mi est'as patr'in'o.

La juĝ'ist'o rigid'ig'is si'a'n korp'o'n, etend'is la muskol'o'j'n per larĝ'a mov'o kat'a, pren'is la ponard'o'n de Lin'a, ek'kri'is mal'esper'e kaj kur'is delir'ant'e, tra la koridor'o, ekster'e'n...

—Mi vol'as mort'ig'i la grand'duk'o'n... mi vol'as re'honor'ig'i la hom'a'n ind'ec'o'n... mi vol'as venĝ'i la mal'feliĉ'eg'o'n de Rus'uj'o...

Kaj li sving'ad'is la ponard'o'n, kun la frunt'o ŝvit'ant'a, la har'o'j star'iĝ'int'a'j, la buŝ'o plen'a de ŝaŭm'o.

Li est'is frenez'iĝ'int'a.

(Traduk'o dediĉ'it'a al fraŭl'in'o'j Maria Luiz'a Bocayuva kaj Esther Bloomfield)

  
  
  
  
  
  
End of the Project Gutenberg EBook of Ama Stelaro, by Nuno Baena  
  
*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK AMA STELARO ***  
  
***** This file should be named 52111-h.htm or 52111-h.zip *****  
This and all associated files of various formats will be found in:  
        http://www.gutenberg.org/5/2/1/1/52111/  
  
Produced by Andrew Sly, Mark C. Orton, Marc Vanden Bempt  
and the Online Distributed Proofreading Team at  
http://www.pgdp.net  
  
  
Updated editions will replace the previous one--the old editions will  
be renamed.  
  
Creating the works from print editions not protected by U.S. copyright  
law means that no one owns a United States copyright in these works,  
so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United  
States without permission and without paying copyright  
royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part  
of this license, apply to copying and distributing Project  
Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm  
concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark,  
and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive  
specific permission. If you do not charge anything for copies of this  
eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook  
for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports,  
performances and research. They may be modified and printed and given  
away--you may do practically ANYTHING in the United States with eBooks  
not protected by U.S. copyright law. Redistribution is subject to the  
trademark license, especially commercial redistribution.  
  
START: FULL LICENSE  
  
THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE  
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK  
  
To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free  
distribution of electronic works, by using or distributing this work  
(or any other work associated in any way with the phrase "Project  
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full  
Project Gutenberg-tm License available with this file or online at  
www.gutenberg.org/license.  
  
Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project  
Gutenberg-tm electronic works  
  
1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm  
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to  
and accept all the terms of this license and intellectual property  
(trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all  
the terms of this agreement, you must cease using and return or  
destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your  
possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a  
Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound  
by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the  
person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph  
1.E.8.  
  
1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be  
used on or associated in any way with an electronic work by people who  
agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few  
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works  
even without complying with the full terms of this agreement. See  
paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project  
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this  
agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm  
electronic works. See paragraph 1.E below.  
  
1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the  
Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection  
of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual  
works in the collection are in the public domain in the United  
States. If an individual work is unprotected by copyright law in the  
United States and you are located in the United States, we do not  
claim a right to prevent you from copying, distributing, performing,  
displaying or creating derivative works based on the work as long as  
all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope  
that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting  
free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm  
works in compliance with the terms of this agreement for keeping the  
Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily  
comply with the terms of this agreement by keeping this work in the  
same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when  
you share it without charge with others.  
  
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern  
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are  
in a constant state of change. If you are outside the United States,  
check the laws of your country in addition to the terms of this  
agreement before downloading, copying, displaying, performing,  
distributing or creating derivative works based on this work or any  
other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no  
representations concerning the copyright status of any work in any  
country outside the United States.  
  
1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg:  
  
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other  
immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear  
prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work  
on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the  
phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed,  
performed, viewed, copied or distributed:  
  
  This eBook is for the use of anyone anywhere in the United States and  
  most other parts of the world at no cost and with almost no  
  restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it  
  under the terms of the Project Gutenberg License included with this  
  eBook or online at www.gutenberg.org. If you are not located in the  
  United States, you'll have to check the laws of the country where you  
  are located before using this ebook.  
  
1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is  
derived from texts not protected by U.S. copyright law (does not  
contain a notice indicating that it is posted with permission of the  
copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in  
the United States without paying any fees or charges. If you are  
redistributing or providing access to a work with the phrase "Project  
Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply  
either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or  
obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm  
trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted  
with the permission of the copyright holder, your use and distribution  
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any  
additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms  
will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works  
posted with the permission of the copyright holder found at the  
beginning of this work.  
  
1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm  
License terms from this work, or any files containing a part of this  
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.  
  
1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this  
electronic work, or any part of this electronic work, without  
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with  
active links or immediate access to the full terms of the Project  
Gutenberg-tm License.  
  
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,  
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including  
any word processing or hypertext form. However, if you provide access  
to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format  
other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official  
version posted on the official Project Gutenberg-tm web site  
(www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense  
to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means  
of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain  
Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the  
full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1.  
  
1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,  
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works  
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.  
  
1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing  
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works  
provided that  
  
* You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from  
  the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method  
  you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed  
  to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has  
  agreed to donate royalties under this paragraph to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid  
  within 60 days following each date on which you prepare (or are  
  legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty  
  payments should be clearly marked as such and sent to the Project  
  Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in  
  Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg  
  Literary Archive Foundation."  
  
* You provide a full refund of any money paid by a user who notifies  
  you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he  
  does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm  
  License. You must require such a user to return or destroy all  
  copies of the works possessed in a physical medium and discontinue  
  all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm  
  works.  
  
* You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of  
  any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the  
  electronic work is discovered and reported to you within 90 days of  
  receipt of the work.  
  
* You comply with all other terms of this agreement for free  
  distribution of Project Gutenberg-tm works.  
  
1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project  
Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than  
are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing  
from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and The  
Project Gutenberg Trademark LLC, the owner of the Project Gutenberg-tm  
trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below.  
  
1.F.  
  
1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable  
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread  
works not protected by U.S. copyright law in creating the Project  
Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm  
electronic works, and the medium on which they may be stored, may  
contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate  
or corrupt data, transcription errors, a copyright or other  
intellectual property infringement, a defective or damaged disk or  
other medium, a computer virus, or computer codes that damage or  
cannot be read by your equipment.  
  
1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right  
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project  
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project  
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all  
liability to you for damages, costs and expenses, including legal  
fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT  
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE  
PROVIDED IN PARAGRAPH 1.F.3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE  
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE  
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR  
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH  
DAMAGE.  
  
1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a  
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can  
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a  
written explanation to the person you received the work from. If you  
received the work on a physical medium, you must return the medium  
with your written explanation. The person or entity that provided you  
with the defective work may elect to provide a replacement copy in  
lieu of a refund. If you received the work electronically, the person  
or entity providing it to you may choose to give you a second  
opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If  
the second copy is also defective, you may demand a refund in writing  
without further opportunities to fix the problem.  
  
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth  
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS', WITH NO  
OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT  
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.  
  
1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied  
warranties or the exclusion or limitation of certain types of  
damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement  
violates the law of the state applicable to this agreement, the  
agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or  
limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or  
unenforceability of any provision of this agreement shall not void the  
remaining provisions.  
  
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the  
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone  
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in  
accordance with this agreement, and any volunteers associated with the  
production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm  
electronic works, harmless from all liability, costs and expenses,  
including legal fees, that arise directly or indirectly from any of  
the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this  
or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or  
additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any  
Defect you cause.  
  
Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm  
  
Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of  
electronic works in formats readable by the widest variety of  
computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It  
exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations  
from people in all walks of life.  
  
Volunteers and financial support to provide volunteers with the  
assistance they need are critical to reaching Project Gutenberg-tm's  
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will  
remain freely available for generations to come. In 2001, the Project  
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure  
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future  
generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see  
Sections 3 and 4 and the Foundation information page at  
www.gutenberg.org Section 3. Information about the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit  
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the  
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal  
Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification  
number is 64-6221541. Contributions to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by  
U.S. federal laws and your state's laws.  
  
The Foundation's principal office is in Fairbanks, Alaska, with the  
mailing address: PO Box 750175, Fairbanks, AK 99775, but its  
volunteers and employees are scattered throughout numerous  
locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt  
Lake City, UT 84116, (801) 596-1887. Email contact links and up to  
date contact information can be found at the Foundation's web site and  
official page at www.gutenberg.org/contact  
  
For additional contact information:  
  
    Dr. Gregory B. Newby  
    Chief Executive and Director  
    gbnewby@pglaf.org  
  
Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg  
Literary Archive Foundation  
  
Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide  
spread public support and donations to carry out its mission of  
increasing the number of public domain and licensed works that can be  
freely distributed in machine readable form accessible by the widest  
array of equipment including outdated equipment. Many small donations  
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt  
status with the IRS.  
  
The Foundation is committed to complying with the laws regulating  
charities and charitable donations in all 50 states of the United  
States. Compliance requirements are not uniform and it takes a  
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up  
with these requirements. We do not solicit donations in locations  
where we have not received written confirmation of compliance. To SEND  
DONATIONS or determine the status of compliance for any particular  
state visit www.gutenberg.org/donate  
  
While we cannot and do not solicit contributions from states where we  
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition  
against accepting unsolicited donations from donors in such states who  
approach us with offers to donate.  
  
International donations are gratefully accepted, but we cannot make  
any statements concerning tax treatment of donations received from  
outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff.  
  
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation  
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other  
ways including checks, online payments and credit card donations. To  
donate, please visit: www.gutenberg.org/donate  
  
Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works.  
  
Professor Michael S. Hart was the originator of the Project  
Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be  
freely shared with anyone. For forty years, he produced and  
distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of  
volunteer support.  
  
Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed  
editions, all of which are confirmed as not protected by copyright in  
the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not  
necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper  
edition.  
  
Most people start at our Web site which has the main PG search  
facility: www.gutenberg.org  
  
This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,  
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary  
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to  
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.